Bericht uit de ruimte – Nummer 128

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time). Door omstandigheden had ik niet meer de gelegenheid de nieuwsbrief Bericht uit de ruimte met enige regelmaat te kunnen publiceren. Dit is dan ook het laatste nummer en hiermee is de reeks tot een einde gekomen. Vanaf 2012 zou Bericht uit de ruimte worden opgevolgd door de Ruimtevaartkroniek, welke elke drie maanden verschijnt in het blad Ruimtevaart.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

ATV Jules Verne op weg naar ISS
Op 9 maart werd dan eindelijk de eerste Automated Transfer Vehicle (ATV) gelanceerd vanaf de basis Kourou in Frans-Guyana. De 20-ton zware ATV, waarvan dit eerste exemplaar Jules Verne is gedoopt, zal voorraden en instrumenten naar het ISS brengen. Hoewel ATV een stuk groter is heeft het een soortgelijke functie als de Russische Progress capsules. Met de ATV draagt Europa haar deel bij aan de logistieke explotatie van het ISS.
De ATV Jules Verne is de zwaarste lading die tot nu toe door een Ariane-5 in een baan om de aarde werd geplaatst. De eerste paar weken worden alle systemen van de ATV uitvoerig getest. Een electronicaprobleem in het voortstuwingssysteem dat kort na de lancering optrad kon na enkele dagen met succes worden opgelost. Op 29 maart voerde de ATV een demonstratie uit, waarbij het ISS tot 3,5 kilometer werd genaderd en vervolgens de opdracht werd gegeven om een ‘ontsnappingsmanoeuvre’ uit te voeren. Deze manoeuvre geeft de vluchtleiding of de astronauten in het ISS de mogelijkheid om de automatische koppelprocedure van de onbemande ATV veilig en snel af te breken mocht er een onverhoopt probleem optreden.
Op 31 maart zal ATV een tweede demonstratie uitvoeren waarbij het ISS tot op 12 meter genaderd zal worden, waarna het toestel zich weer naar een veilige afstand zal terugtrekken. Als die demonstratie goed verloopt, zal de ATV enkele dagen later voor het eerst aan het ISS koppelen.
Tevens was het opmerkelijk dat de ATV voor de space shuttle Endeavour gelanceerd was, en pas na het vertrek van de shuttle aan het station zou koppelen. Hoewel de ATV een andere koppelpoort gebruikt wordt dan voor de shuttle, staan de vluchtregels niet toe dat een ander ruimtevaartuig aan het ISS koppelt of ontkoppelt als er een shuttle aanwezig is.

Endeavour STS-123: Eerste Japanse element naar het ISS
De space shuttle Endeavour werd op 11 maart met zeven ruimtevaarders gelanceerd voor missie STS-123, de tweede shuttlevlucht van dit jaar. In het vrachtruim bevonden zich de Japanse module Kibo ELM-PS en een pallet met de onderdelen van de Canadese robothand Dextre.
Op 13 maart koppelde de Endeavour aan het ISS, waarna de bemanningen van de shuttle en het ruimtestation elkaar konden begroeten. In totaal waren er nu tien ruimtevaarders in het shuttle-ISS complex.
De Japanse module Kibo ELM-PS werd door de robotarm van het station uit het vrachtruim van de shuttle gehaald en aan de koppelmodule Harmony van het ISS gekoppeld. De Kibo ELM-PS is een opslagmodule welke later verplaatst zal worden om aan de hoofdmodule van het Japanse Kibo-laboratorium vastgemaakt te worden.
Deze hoofdmodule van Kibo zal tijdens de volgende shuttlevlucht, welke geplandstaat voor eind mei of begin juni, aan het ISS bevestigd worden.
Tijdens deze shuttlevlucht werden in totaal vijf ruimtewandelingen uitgevoerd, waarvan de eerste drie gebruikt werden om Dextre te assembleren. Dextra fungeert als een ‘handig handje’, en bestaat uit een tweetal flexibele robotarmen. Wanneer nodig kan Dextre door de grote robotarm van het station opgepakt worden, waarna met Dextre kan een deel van de werkzaamheden uitgevoerd worden waarvoor anders
ruimtewandelingen nodig zouden zijn. Hiermee kan het aantal ruimtewandelingen benodigd voor het onderhoud van het ISS verminderd worden.
De vierde ruimtewandeling werd besteed aan de installatie van een Europees experiment aan de buitenzijde van het Columbus-laboratorium, terwijl tijdens het laatste uitstapje de 15-meter lange inspectiestang van de shuttle aan het ISS werd gemonteerd. De inspectiestang wordt namelijk tijdens elke vlucht gebruikt om het hitteschild van de shuttle op beschadigingen te controleren. Tijdens de eerstvolgende vlucht kan de shuttle deze stang niet meenemen omdat de Japanse Kibo module het vrachtruim al bijna volledig vult en er geen plaats meer is. De
bemanning van die vlucht zal pas na de koppeling met het ISS en de installatie van de Kibo module, de nu achtergelaten inspectiestang van het station losmaken en gebruiken voor de inspectie van het hitteschild.
Op 25 maart zaten alle gezamenlijke werkzaamheden erop en ontkoppelde de Endeavour. Twee dagen later landde de shuttle behouden op de baan van het Kennedy Space Center in Florida.

Kunstmanen en satellieten

Communicatiesatelliet gestrand in te lage baan
De communicatiesatelliet AMC-14 werd tijdens haar lancering op 14 maart in een lagere baan dan gepland gebracht, toen de motor van de bovenste trap van de draagraket te vroeg afsloeg. De kunstmaan bevindt zich nu in een baan tussen 770 en 26447 km boven het aardoppervlak. Met de hoeveelheid brandstof die in de satelliet zelf aanwezig is, zal het lastig zijn om de gewenste geostationaire baan op 36000 km hoogte te bereiken. Zelfs als dat lukt, zal de satelliet weinig brandstof over hebben die nodig is voor de baancorrecties die geregeld nodig zijn, zodat de geplande levensduur van 15 jaar sterk bekort zal worden.

Het zonnestelsel in

Aanwijzingen voor oceaan onder oppervlak Titan
De Amerikaanse ruimtesonde Cassini, sinds juli 2004 in een baan rond de planeet Saturnus, heeft aanwijzingen gevonden dat er mogelijk een ondergrondse oceaan bestaat op de grootste maan Titan. De oceaan zou bestaan uit water en ammonia.
De aanwijzingen zijn gevonden met het radarinstrument van Cassini, dat de
rotatiesnelheid van Titan onderzocht. Bepaalde oppervlaktekenmerken zijn nu tot op 30 km van de in 2005 waargenomen positie teruggevonden. Dat duidt erop dat het oppervlak als het ware op de dieper gelegen kern van de maan drijft.
Wetenschappers denken dat de oceaan zich ongeveer 100 km onder het oppervlak bevindt.

En verder

Sir Arthur C. Clarke overleden
Op 19 maart is de Britse science-fictionschrijver Arthur C. Clarke in zijn woonplaats in Sri Lanka op 90-jarige leeftijd overleden. Naast het schrijven van fictie, waaronder het bekende ‘2001: A Space Odyssey’ welke in 1968 door Stanley Kubrick meesterlijk verfilmd werd, voorzag Clarke al in 1945 het gebruik van de geostationaire baan voor het plaatsen van communicatiesatellieten op een schijnbare vaste positie ten opzichte van het aardoppervlak.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.