Bericht uit de ruimte – Nummer 35

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station werd eind april bewoond door Expeditie-6, bestaande uit de Amerikanen Ken Bowersox en Don Pettit en de Rus Nikolai Budarin. Het lag in de bedoeling dat zij al in maart met de shuttle Atlantis naar de aarde zouden terugkeren, maar door het ongeluk met de shuttle Columbia werd hun vlucht verlengd totdat hun vervangers per Russische Soyuz naar het ruimtestation konden vliegen.

Op 26 april werd dan ook vanaf de basis Baykonur in Kazachstan de Soyuz TMA-2 gelanceerd, met aan boord de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu. Negen minuten na de start kwamen de derde trap en de Soyuz TMA-2 in een baan om de aarde tussen 180 en 232 kilometer. Zoals gewoonlijk was de hoek met de evenaar 51,6 graden. Toen de Soyuz TMA-2 bezig was aan haar derde baan om de aarde, voerde de ruimtevaarders twee manoeuvres uit met als doel de baan te verhogen tot tussen 303 en 331 kilometer.
Op maandag 28 april om 5:56 uur koppelde de Soyuz TMA-2 aan de nadir-poort van de Zarya module. Anderhalf uur later werden de luiken geopend en konden de Expeditie-6 en -7 bemanningen elkaar begroeten.

Op zaterdag 3 mei was het afscheid aangebroken en om 22:40 uur ontkoppelde de Soyuz TMA-1 van de Pirs module. Enkele uren later, het was inmiddels 4 mei, om 02:03 uur maakte de Soyuz TMA-1 een behouden parachutelanding op de steppen van Kazachstan, maar de landing vond niet op de geplande locatie plaats. Terwijl reddingswerkers de capsule zochten, ontstond bij de vluchtleiders onduidelijkheid omtrent het lot van de bemanning. Twee uur na de landing vond een vliegtuig dat deel uitmaakte van de zoekactie de capsule zo’n 450 kilometer naar het westen. Tot ieders opluchting meldde men dat er drie mannen naast de capsule stonden te zwaaien.
Volgens de eerste rapporten is de afwijking veroorzaakt door een software fout in de computer van de Soyuz. Hierdoor kwam de capsule in een puur ballistische baan terecht, terwijl normaal met de vlakke onderkant een beetje aërodynamische lift wordt gecreëerd. Zodoende kwam de Soyuz steiler naar beneden en kregen de inzittenden in plaats van de gewoonlijke 3 tot 4 G, nu maar liefst vertragingskrachten tot acht maal de normale zwaartekracht te verwerken. Ook braken door de hogere snelheid enkele lijnen van de parachutes toen deze werden ontplooid. Toen de capsule dan eindelijk de grond had bereikt trokken de door de wind gevulde parachutes haar nog eens twaalf meter verder. Al met al niet de meest prettige terugkeer naar moeder aarde, en zeker Don Pettit had zichtbaar moeite met de hernieuwde kennismaking met de aardse zwaartekracht.
Daar het een software probleem betreft, kan het probleem verholpen voor de geplande terugkeer van de Soyuz TMA-2 dit najaar. Wel zal de nieuwe software zo snel mogelijk in de computers van de TMA-2 geladen worden, omdat de capsule eventueel ook als reddingsboot moet kunnen dienen voor de bemanning van het ruimtestation.

Kunstmanen en satellieten

Op 24 april werd een Russische militaire satelliet gelanceerd door een Proton-K raket. De lancering vond plaats vanaf de basis Baykonur. De kunstmaan kreeg zoals gebruikelijk een nummer in de Kosmos-reeks, namelijk 2397. De bovenste trap van de Proton plaatste de Kosmos-2397 zeseneenhalf uur na de lancering in een geostationaire baan. Hoewel het doel van de satelliet niet officieel is bekend gemaakt, wordt aangenomen dat Kosmos-2397 een zogenaamde early warning satelliet is, die raketlanceringen zo snel mogelijk moet detecteren. De kunstmaan is waarschijnlijk gebouwd door NPO Lavochkin.

NASA’s astronomische kunstmaan GALEX werd op 28 april succesvol door een Pegasus-XL raket in een baan om de aarde gebracht. De Pegasus-Xl werd vanonder de vleugel van een Lockheed L-1011 vliegtuig voor de kust van Cape Canaveral gelanceerd. De kunstmaan kwam in een baan tussen 690 en 702 kilometer hoogte, terwijl de hoek met de evenaar 29 graden bedroeg. GALEX heeft een 0,2 meter telescoop aan boord en zal de gehele hemel in ultraviolet vastleggen.

Op 29 april rond 22:00 uur viel de Italiaanse satelliet BeppoSAX terug naar de aarde en verbrandde grotendeels in de atmosfeer. De resterende brokstukken kwamen in de Grote Oceaan terecht ongeveer 200 kilometer ten noordwesten van de Galapagos-eilanden. BeppoSAX was in 1996 gelanceerd en verrichtte tot 2002 astronomische waarnemingen aan gammastraling uitgezonden door energierijke hemellichamen en gebeurtenissen.

De tweede Indiase GSLV raket werd op 8 mei succesvol gelanceerd. De bovenste trap plaatste de lading, de communicatiesatelliet GSAT-2, in een geostationaire overgangsbaan. De kunstmaan gebruikte haar eigen motor om een geostationaire positie te bereiken. Naast communicatieapparatuur heeft GSAT-2 ook nog enkele wetenschappelijke experimenten aan boord, zoals een zonnespectrometer.

De eerste Griekse communicatiesatelliet, HellasSat genaamd, ging op 13 mei met de tweede Atlas-5 raket omhoog. Hierbij werd een nieuw record voor een Amerikaanse raket gevestigd, de Atlas-5 was namelijk slechts 9,5 uur voor de lancering naar het lanceerplatform gebracht. De HellasSat werd door de Atlas in de geplande supergeosynchrone overgangsbaan gebracht tussen 312 en 85.457 kilometer en een inclinatie van 17,06 graden. Later zal de kunstmaan haar eigen vloeibare brandstofmotor gebruiken om de baan cirkelvormig te maken op 36.000 kilometer hoogte. HellasSat zal voornamelijk gebruikers in landen in het oostelijk Middellandse Zeegebied gaan bedienen. De 3,5 ton zware kunstmaan is gebouwd door Astrium en is gebaseerd op het Eurostar-2000 ontwerp.

Het zonnestelsel in

Japan heeft op 9 mei haar Muses-C sonde gelanceerd. Doel van de missie is om een bodemmonster van een planetoïde te nemen en dat te retourneren naar de aarde. In juni 2005 zal Muses-C in een baan om de planetoïde 1998 SF36 komen, een hemellichaam met een gemiddelde doorsnede kleiner dan een kilometer. Ten minste drie maal moet de sonde tegen het oppervlak botsen en zodoende kleine bodemmonsters opnemen. In juni 2007 zal de sonde naar de aarde terugkeren en maken de monsters, samen ongeveer een gram, een parachutelanding in Australië. Gedurende reis naar en van de planetoïde, maakt Muses-C gebruik van een ionenaandrijving waarmee door de hoge efficiëntie brandstof bespaard kan worden. De 500 kilogram zware sonde werd gelanceerd door de M-5 raket, die hiermee haar eerste vlucht in drie maakte.

Recente lanceringen