Bericht uit de ruimte – Nummer 45

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt bewoond door de Amerikaan Michael Foale en de Rus Aleksandr Kaleri, die samen Expeditie-8 vormen. Het ruimteschip Soyuz TMA-3 is gekoppeld aan de Pirs module, en de vrachtcapsule Progress M-48 zit vast aan de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule.

Als voorbereiding op een eventuele ruimtewandeling begin 2004, trokken Foale en Kaleri op 18 november hun Orlan-M ruimtepakken aan om te kijken of ze door de luiken van de Pirs luchtsluis in de aangekoppelde Soyuz capsule konden komen. Dat kan nodig zijn als men in de toekomst na een ruimtewandeling de Pirs luchtsluis niet meer op druk kan brengen. Zo kunnen de ruimtewandelaars de Soyuz binnengaan, en daarmee naar de aarde terugkeren. Helaas ging de oefening meer veel moeite gepaard, en Russische vluchtleiders kijken nu voor de ruimtewandeling plaatsvindt of ze de Soyuz niet  beter kunnen omvliegen naar de nadirpoort van de Zarya module. Zo blijft het reddingsvaartuig altijd beschikbaar voor de bemanning. Als de Pirs luchtsluis defect raakt, kan een compartiment van de Zvezda module als luchtsluis gebruikt worden.

Inmiddels geven ook de gyroscopen die de stand van het ruimtestation regelen, steeds meer problemen. In het Z1-Truss, bovenop de Unity module, bevinden zich vier van die gyroscopen die als zware tollen snel ronddraaien. In juni 2002 is al een van die gyroscopen uitgevallen. Het ISS heeft minimaal twee functionerende gyroscopen nodig om te voorkomen zij op drift raakt, en NASA plande dat een nieuwe gyroscoop tijdens shuttlevlucht STS-114 in maart 2003 geïnstalleerd zou worden. Helaas werd deze vlucht door het ongeluk met de Columbia voor onbepaalde tijd uitgesteld. Sinds begin november worden nu ook vreemde trillingen gemeten aan gyroscoop-3, en vluchtleiders vrezen voor een falen van deze gyroscoop omdat dan geen reserve-exemplaren meer in het systeem aanwezig zijn. Dat maakt de kans steeds groter op het falen van een derde gyroscoop en verlies van de standregeling  van het ruimtestation voordat de shuttle nieuwe exemplaren kan aanvoeren. De stuurraketten van de Russische modules kunnen in zo’n geval de standregeling tijdelijk op zich nemen, maar dat vereist de nodig brandstoffen.

Op 20 november was het vijf jaar geleden dat de eerste module van het ISS, de in Rusland gebouwde Zarya, gelanceerd werd.

Kunstmanen en satellieten

Op 14 november werd met behulp van een Lange Mars-3A draagraket een Chinese communicatiesatelliet, Zhongxing-20, in een lage parkeerbaan om de aarde gebracht. Vervolgens plaatste de cryogene derde trap de combinatie in een geostationaire overgangsbaan. Rond 20 november had de Zhongxing-20 een geostationaire positie op 103 graden oosterlengte bereikt. De kunstmaan maakt vermoedelijk deel uit van het militaire communicatienetwerk Feng Huo.

Op 21 november maakte de terugkeercapsule zich los van de op 3 november gelanceerde Chinese spionagekunstmaan FSW, en maakte een parachutelanding in de provincie Sicuan. Bronnen melden dat de FSW kunstmaan is van een verbeterd ontwerp ten opzichte van haar voorgangers. Na de afscheiding van de terugkeercapsule werd de satelliet in een iets hogere baan gesignaleerd.

Een Proton-K raket lanceerde op 24 november twee Russische Yamal-200 communicatiesatellieten. De Block-DM2 bovenste trap plaatste de twee kunstmanen in een geostationaire overgangsbaan. Later zouden de satellieten hun eigen motor gebruiken om een geostationaire positie te bereiken. Yamal-200-1 kwam op 90 graden oosterlengte en Yamal-200-2 op 49 graden oosterlengte te hangen. Beide kunstmanen zullen door de Russische bedrijf Gazkom voornamelijk voor civiel binnenlands verkeer gebruikt worden.

Het zonnestelsel in

De ionenaandrijving van de Europese sonde SMART-1 functioneert nu zonder noemenswaardige problemen. In oktober viel de motor enkele malen uit, maar dat werd veroorzaakt voor de veelvuldige zonneuitbarstingen in die periode die de electrische onderdelen in de motor stoorden. Nu heeft de motor meer dan twee weken continu gewerkt. SMART-1 bevond zich op 16 november in een baan tussen 4465 bij 40.204 kilometer. Vergelijk dit met de initiële baan van 672 bij 35.829 kilometer direct na de lancering op 27 september.

De verhoogde zonneactiviteit van de afgelopen weken blijft voor problemen zorgen. Op woensdag 26 november maakte NASA bekend dat het instrument voor het registreren van de staling aan boord van de 2001 Mars Odyssee na een flinke zonneuitbarsting is uitgevallen. De 2001 Mars Odyssee bevindt zich al sinds 24 oktober 2001 in een baan om Mars. Het instrument had sinds begin 2002 veel gegevens opgeleverd die van vitaal belang zijn voor de ontwikkeling van een toekomstige bemande missie naar de rode planeet.

Recente lanceringen