Bericht uit de ruimte – Nummer 127

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

Atlantis STS-122 en ISS
Op 9 februari koppelde de space shuttle Atlantis, die twee dagen eerder gelanceerd was voor missie STS-122, aan het International Space Station. Aan boord van de Atlantis bevond zich een zevenkoppige bemanning, bestaande uit de Amerikanen Stephen Frick (commandant), Alex Poindexter (piloot), Leland Melvin, Rex Walheim, Stanley Love, de Duitser Hans Schlegel en de Fransman Leopold Eyharts. Samen met de ISS bewoners Peggy Whitson, Daniel Tani en de Rus Yuri Malenchenko, had men als belangrijkste taak het installeren van de Europese laboratoriummodule Columbus.
Columbus werd op 11 februari tijdens de eerste ruimtewandeling uit het vrachtruim van de Atlantis gehaald, en aan de Harmony module van het ISS gekoppeld. Deze ruimtewandeling werd uitgevoerd door Walheim en Love, nadat Schlegel wegens ruimteziekte verstek had moeten laten gaan en vervangen was door Love. Regelmatig hebben ruimtevaarders last van de zogenoemde ruimteziekte, als het gevolg van het wennen aan de gewichtsloosheid. De symptomen zijn met name duizeligheid en misselijkheid, en met name het laatste was de reden om de eerste ruimtewandeling voor Schlegel te annuleren totdat hij zich weer beter zou voelen.
Op 12 februari gingen de astronauten voor het eerst de nieuwe module binnen, en begonnen met het uitpakken en in bedrijf stellen van de diverse instrumenten en experimenten.
Columbus is uitgerust met diverse rekken met geavanceerde experimenten voor
technologisch en natuurwetenschappelijk onderzoek. Hieronder zijn ook verschillende produkten van Nederlandse makelei, zoals onder andere een handschoenenkast met sterilisatiemogelijkheid welke voor biologisch onderzoek gebruikt zal worden. De ingebruikname van Columbus verliep zonder enige noemenswaardige problemen, wat voor zo’n complexe module opmerkelijk te noemen is.
Schlegel, die inmiddels goed gewend was aan de gewichtsloosheid en geen last meer had van ruimteziekte, maakte op 13 februari samen met Walheim de tweede ruimtewandeling. Tijdens hun uitstapje vervingen ze een stikstoftank die de ammonia in het koelsysteem van het Amerikaanse segment op de gewenste druk houdt. De derde en laatste ruimtewandeling vond plaats op 15 februari, toen Walheim en Love een tweetal experimenten aan de buitenzijde van de Columbus module installeerden.
Op 18 februari waren de astronauten klaar met het overbrengen van de laatste voorraden en namen de twee bemanningen afscheid van elkaar. De Fransman Eyharts nam de plaats in van Daniel Tani aan boord van het ISS. Tani keerde met de resterende zes bemanningsleden van de shuttle naar de aarde terug, terwijl Eyharts aan boord van het ISS bleef om de activatie van Columbus te voltooien en de eerste experimenten uit te voeren.
De Atlantis landde op 20 februari behouden op het Kennedy Space Center in Florida, en toen zij enkele uren later in haar hangar stond begonnen direct al de voorbereidingen voor haar volgende vlucht; de onderhoudsvlucht naar ruimtetelescoop Hubble die voor september op het programma staat. Inmiddels was de shuttle Endeavour, nu verenigd met haar brandstoftank en opduwraketten, al naar het lanceerplatform gebracht. De Endeavour zal op zijn vroegst 11 maart vertrekken voor missie STS-123, en zal dan de eerste Japanse module naar het ISS brengen.

Kunstmanen en satellieten

Amerikaanse marine vernietigt defecte satelliet
Het Amerikaanse marineschip U.S.S. Lake Erie heeft op 21 februari een raket afgevuurd met als doel de defecte militaire satelliet USA-193 te vernietigen. De USA-193 zou sowieso binnen enkele weken in de dampkring terecht komen en verbranden. Normaliter is dat niet zo’n probleem, maar aan boord van de USA-193 bevond zich een tank met de giftige brandstof hydrazine. Omdat deze hydrazinetank bevroren was zou deze mogelijk de vurige tocht door de atmosfeer kunnen overleven en een gevaar op de grond kunnen opleveren. Derhalve werd besloten te proberen de satelliet op te blazen voordat deze in de dampkring terug zou keren. De hydrazine zou dan bij de explosie verdampen en over een zeer groot gebied verspreid worden in een lage en ongevaarlijke concentratie.
De bemanning van de U.S.S. Lake Erie, op dat moment varend in de Grote Oceaan ten westen van Hawaii, had een lanceervenster van slechts tien seconden om een SM-3 raket af te schieten zodat deze een kans had om de satelliet te raken terwijl deze op 200 km hoogte passeerde met een snelheid van bijna 8 km/sec. De raket trof doel en versplinterde de USA-193 in meer dan vijftig fragmenten. Dit is voor het eerst dat een satelliet is ‘neergehaald’ door een vanaf de grond afgevuurde raket. De actie werd dan ook door diverse landen veroordeeld als een demonstratie van Amerikaanse militaire technologie.

Het zonnestelsel in

Lawine op Mars gefotografeerd
Voor het eerst is een lawine op een andere planeet gefotografeerd. De Amerikaanse Mars Reconnaissance Orbiter heeft nabij de noordpool van de planeet op 19 februari toevallig een foto van het gebied genomen waar net op dat moment een lawine plaatsvond. Te zien is hoe ijs en stof de heuvel afrollen en aan de voet een stofwolk vormen. Opmerkelijk is dat de lawine zich voordeed op een relatief vlakke helling, en wetenschappers zullen nu onderzoeken of het voorkomen van lawines op Mars wellicht niet zo zeldzaam is dan tot nu toe altijd werd aangenomen.

Einde voor Ulysses missie in zicht
Vluchtleiders verwachten dat er binnen een of twee maanden een einde komt aan de zeer succesvolle vlucht van de Ulysses sonde. De Europese sonde werd al in 1990 door een space shuttle gelanceerd, en toen in een sterk elliptische baan over de polen van de zon gebracht. Deze unieke baan verschafte Ulysses de eerste blik op de polaire gebieden van de zon en die vanaf de aarde slecht te observeren zijn.
Momenteel verwijdert Ulysses zich weer van de zon. Haar nuclaire batterij produceert echter na meer dan 17 jaar in de ruimte onvoldoende energie meer voor de verwarmingselementen die moeten voorkomen dat de hydrazinebrandstof bevriest. Als de brandstof bevriest en Ulysses haar standregelingsmotoren niet meer kan gebruiken is het nog maar kwestie van tijd voordat de antenne niet meer naar de aarde gericht zal kunnen worden en het contact met de sonde voorgoed verloren gaat.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.