Bericht uit de ruimte – Nummer 123

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

Ruimtewandeling voor bemanning ISS
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-61 aan de Pirs module is afgemeerd.
Op zaterdag 24 november voerden Whitson en Tani de derde van een serie geplande ruimtewandelingen uit. Tijdens het zeven uur durende uitstapje verbonden ze het koelsysteem van de nieuwe koppelmodule Harmony met de rest van het ruimtestation. Ook voerden ze een inspectie uit aan het grote lager aan de stuurboordzijde van het station. Dit lager stelt de grote zonnepanelen aan die kant in staat om de zon te blijven volgen terwijl het station haar baantjes rond de aarde trekt. Al tijdens de vorige shuttlevlucht was gebleken dat dit lager beschadigd was, en het doel van de inspectie was dan ook om meer informatie te verzamelen zodat ingenieurs op de grond een reparatieplan kunnen opstellen.

Lancering Europees ruimtelaboratorium Columbus uitgesteld naar januari
De lancering van de space shuttle Atlantis met het Europese ruimtelaboratorium Columbus voor missie STS-122, werd op 6 en 9 december afgelast toen tijdens het tanken bleek dat enkele sensoren in de externe brandstoftank niet naar behoren functioneerden. Deze sensoren moeten waarschuwen als de waterstof in de tank op is, om te voorkomen dat de drie hoofdmotoren met een te zuurstofrijk brandstofmengsel gevoed zouden worden. Daardoor zou de verbrandingstemperatuur onmiddelijk omhoog springen, met catastrofale gevolgen voor de motorkamer.
Omdat de baan van het ISS de komende weken na een lancering vanaf Florida niet bereikt kan worden, kan pas op 2 januari op zijn vroegst weer een lanceerpoging worden ondernomen.

Kunstmanen en satellieten

Italië lanceert militaire satelliet
Een Amerikaanse Delta-2 raket heeft op 9 december een Italiaanse militaire radarsatelliet gelanceerd. Cosmo-2 is het tweede exemplaar in wat een netwerk van uiteindelijk vier operationele satellieten moet worden, en heeft een radar aan boord met een grondoplossend vermogen van minder dan een meter. Het systeem wordt naast militaire toepassingen ook voor civiele aardobservatie gebruikt van met name het Middellandse Zee-gebied.

Het zonnestelsel in

NASA selecteert nieuwe onbemande maanmissie
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie heeft een nieuwe onbemande missie naar de maan geselecteerd, genaamd GRAIL. In 2011 zullen twee sondes in een baan om de maan worden gebracht. Door de precieze afstand tussen de twee sondes te meten, kunnen subtiele variaties in het zwaartekrachtsveld gemeten worden. Hiermee verkrijgen wetenschappers meer inzicht in hoe de massa onder het oppervlak tot aan de kern van de maan is verdeeld. Het concept is afgeleid van de in 2002 GRACE satellieten welke hetzelfde in een aardbaan hebben gedaan. Net als GRACE is de maanmissie GRAIL ook een gezamelijke Amerikaans-Duitse onderneming.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Datum GMT Draagraket Lanceerplaats Satelliet Opmerkingen #
17.11.2007 22:39 Proton-M Baykonur Sirius-4 Communicatie 057A
09.12.2007 00:15 Proton-M Baykonur Kosmos-2434 Communicatie 058A
09.12.2007 02:31 Delta-2 Vandenberg Cosmo-2 Militair 059A
10.12.2007 22:05 Atlas-5 Canaveral USA-198 Militair 060A

Bericht uit de ruimte – Nummer 122

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

ISS: Harmony module gereed voor verdere expansie station
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-61 aan de Pirs module is afgemeerd.
Op 9 november voerde Whitson en Malenchenko de eerste van een drietal geplande ruimtewandelingen uit voordat begin december de Europese laboratoriummodule Columbus geïnstalleerd kan worden. Tijdens deze eerste ruimtewandeling maakten ze de elektrische verbindingen los tussen de koppeladapter PMA-2 en het Destiny laboratorium.
Drie dagen later maakte de robotarm zich vast aan de PMA-2, waarna de bouten waarmee de adapter aan Destiny bevestigd was losgedraaid. De robotarm positioneerde de PMA-2 vervolgens tegen het uiteinde van de Harmony module waarna deze twee met elkaar verbonden konden worden.
Op 15 november werd vervolgens de combinatie Harmony/PMA-2 losgemaakt van haar tijdelijke positie op de Unity module, en werd het geheel naar de voorzijde van het station gebracht om in haar definitieve locatie aan Destiny gekoppeld te worden. Hiermee bevindt de PMA-2 weer in een geschikte positie om als koppelpoort voor bezoekende shuttles te fungeren.

Op 20 november konden Whitson en Tani de tweede ruimtewandeling uitvoeren, gedurende welke ze electrische verbindingen tussen Harmony en Destiny aanlegden en koelleidingen installeerden. Op 24 november zal de derde en laatste ruimtewandeling worden uitgevoerd, waarna Harmony gereed moet zijn om begin december de shuttle Atlantis met het Europese laboratorium Columbus te kunnen ontvangen. Harmony dient als koppelmodule waaraan de Europese en Japanse modules bevestigd zullen worden, en als zodanig is het functioneren van Harmony kritisch voor het ISS.

Europees ruimtelaboratorium Columbus gereed voor lancering
Op 10 november is de space shuttle Atlantis is samen met haar externe brandstoftank en opduwraketten op haar mobiele lanceerplatform, naar lanceerplaats 39A van het Kennedy Space Center gebracht. Al eerder was de lading, het Europese ruimtelaboratorium Colombus, in een speciale container naar de startplaats gebracht. De Columbus module werd op 11 november in het vrachtruim van de Atlantis geïnstalleerd.
Atlantis zal op zijn vroegst op 6 december gelanceerd worden voor missie STS-122, de vierde en laatste shuttlevlucht van dit jaar. De zeven astronauten, waaronder twee Europeanen, zullen Columbus aan het ISS bevestigen en de module activeren. Columbus is de belangrijkste bijdrage van Europa aan het ISS project, en het project heeft, mede door herhaaldelijke wijzigingen en vertragingen van Amerikaanse zijde, bijna 20 jaar in beslag genomen.

Kunstmanen en satellieten

Geslaagde vlucht Delta-4 Heavy raket
De tweede vlucht van de Delta-4 Heavy raket op 11 november is een volledig succes geworden. Dit was tevens de eerste operationele vlucht, daar de lading een Amerikaanse militaire satelliet was. De Delta-4 Heavy is naast de space shuttle de krachtigste Amerikaanse draagraket, en zij gebruikt drie identieke eerste trappen welke naast elkaar geplaatst zijn.
Tijdens de eerste lancering in december 2004 werd de gewenste baan niet bereikt, omdat de motoren van de eerste trap 9 seconden te vroeg werden uitgeschakeld. Dat gebeurde toen er door cavitatie dampbelletjes in de brandstofleidingen ontstonden, wat door de sensors verkeerd geïntepreteerd werd als een teken dat de brandstof op was, waarop de computer de motoren te vroeg uitschakelde. Gelukkig was er bij die eerste lancering alleen een testmassa aan boord. Het onderzoek naar het cavitatieprobleem heeft zo’n lange tijd in beslag genomen, door de complexiteit van de drie tegelijkertijd werkende rakettrappen.

Het zonnestelsel in

Rosetta passeert de Aarde op weg naar komeet
De in 2004 gelanceerde Europese ruimtesonde Rosetta, op weg naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, heeft op 13 november voor de tweede maal de aarde gepasseerd. De kortste passage vond plaats om 20:57 uur op een hoogte van 5300 kilometer boven de zuidelijke Grote Oceaan. Tijdens de passage testte men de instrumenten aan boord, en zo nam Rosetta diverse foto’s van de aarde en de maan en verrichtte diverse andere metingen.
Rosetta zal in november 2009 voor de laatste maal de aarde passeren, waarna de sonde in 2014 als eerste sonde in een baan om een komeet gebracht zal worden. Ook zal Rosetta een klein landertje naar het oppervlak van de komeetkern sturen. Al eerder, in september 2008, zal Rosetta de planetoïde 2867 Steins passeren.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Datum GMT Draagraket Lanceerplaats Satelliet Opmerkingen #
23.10.2007 15:38 Space shuttle KSC Discovery STS-120 Bemand 050A
Harmony Module voor ISS
24.10.2007 10:05 Chang Zheng-3A Xichang Change’e-1 Maansatelliet 051A
26.10.2007 07:35 Proton-K Baykonur Kosmos-2431 Navigatie 052A
Kosmos-2432 Navigatie 052B
Kosmos-2433 Navigatie 052C
01.11.2007 00:51 Kosmos-3M Plesetsk SAR Lupe-3 Radar 053A
AIS Technology 053B
11.11.2007 01:50 Delta-4H Canaveral Delta-4H Militair 054A
11.11.2007 22:48 Chang Zheng-4C Taiyuan Yaogan-3 Aardobservatie 055A
14.11.2007 22:06 Ariane-5ECA Kourou Skynet-5B Militair 056A
Star One-C1 Communicatie 056B
17.11.2007 22:39 Proton-M Baykonur Sirius-4 Communicatie 057A

Bericht uit de ruimte – Nummer 121

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

ISS en Discovery STS-120: Succesvolle reparatie zonnepaneel
Op 26 oktober werd, tijdens de eerste ruimtewandeling van de gezamenlijke vlucht van ISS en Discovery, de nieuwe koppelmodule Harmony op haar tijdelijke locatie aan de bakboordszijde van de Unity module gekoppeld. Daarnaast maakten ruimtewandelaars Parazynski en Wheelock de electrische verbindingen en koelleidingen tussen segment P6 en de rest van het station los.
Twee dagen later werd P6 met behulp van de robotarm van het station losgemaakt en overhandigd aan de robotarm van de shuttle. Deze operatie werd gadegeslagen door ruimtewandelaars Parazynski en Tani. Diezelfde dag voerde Tani ook een inspectie uit aan het grote rotatiescharnier waarmee de zonnepanelen aan stuurboord naar de zon kunnen worden gericht. Tani vond metaalspanen in het scharnier, waarna NASA besloot deze buiten dienst te stellen totdat de oorzaak van de beschadiging vastgesteld kan worden. Als P6 in haar definitieve positie geplaatst is, is er immers toch al voldoende energie beschikbaar zijn voor de installatie van het Europese Columbus laboratorium gepland voor december.

Tijdens de derde ruimtewandeling op 30 oktober, pakte de robotarm van het ISS het segment P6 over van de shuttlearm en koppelde deze aan het uiteinde van P5. Parazynski en Wheelock maakten vervolgens de electrische verbindingen tussen P6 met de rest van het station. Daarna werd de radiator en het eerste zonnepaneel uitgeklapt. Echter toen het tweede zonnepaneel voor 80% was uitgerold, ontstond er een serieus probleem. Een met zonnecellen bedekte deken, bleef achter een van de geleidedraden hangen, waarna er scheuren tussen enkele dekens ontstonden. De astronauten die binnen in het station het ontplooien van het paneel bewaakten, stopten onmiddellijk de operatie.
Het was noodzakelijk om het paneel eerst te repararen voordat verder gegaan kon worden met de volgende assemblagevluchten wegens het eerder genoemde energieprobleem, en het feit dat als het paneel niet geheel is uitgerold het te slap is en dus niet gedraaid kan worden. Hierdoor konden nu ook de zonnepanelen aan de bakboordszijde de zon niet meer volgen.

Na uitvoerig beraad werd besloten om de geplande vierde en vijfde ruimtewandeling te laten vervallen, en een poging te ondernemen om het zonnepaneel te repareren. Terwijl men op de grond de daarvoor benodigde procedures werden ontwikkeld, maakten de astronauten aan boord reparatiesetjes om de gescheurde dekens weer aan elkaar te bevestigen.
Op 3 november maakten Parazynski en Wheelock de extra ruimtewandeling. Omdat de schade ver buiten het bereik van de robotarm van het station lag, werd een unieke methode gebruikt om de locatie te kunnen bereiken. Allereerst pakte de robotarm van het station de 15-meter lange inspectiestang waarmee het hitteschild van de shuttle wordt geïnspecteerd uit het ruim van de Discovery. Daarna stapte Parazynski op het uiteinde van deze inspectiestang. Vervolgens bewoog de robotarm de stang met Parazynski naar reparatielocatie op het zonnepaneel. Vanuit deze plaats had Parazynski een indrukwekkend uitzicht over het complete complex bestaande uit het ISS en de shuttle. Tevens werd een van de veiligheidsregels tijdelijk genegeerd; mocht er een probleem ontstaan met zijn ruimtepak, dan was Parazynski was te ver verwijderd om de luchtsluis binnen 30 minuten te kunnen bereiken. Ook het feit dat het gedeeltelijk uitgerolde zonnepaneel niet afgezet kon worden (het genereert immers electriciteit als er zonlicht opvalt) hield een electrocutiegevaar in als er electrische draden beschadigd waren geraakt. Om het electrocutiegevaar te verminderen, waren de metalen delen van het ruimtepak van Parazynski met isolerende tape beplakt.

Na de schade van dichtbij te hebben bekeken, bevestigde Parazynski een vijftal strips die de gescheurde dekens van het paneel bij elkaar moesten houden. Toen dat voltooid was, manoeuvreerde de robotarm Parazynski zodanig dat hij weer van de inspectiestang kon afstappen. Daarna werd de inspectiestang aan de shuttlearm overhandigd. Met Parazynski en de robotarm uit te weg, werd het commando gegeven om het resterende deel van het zonnepaneel in kleine stapjes uit te rollen. Zonder problemen kon het paneel worden uitgerold, en net als het aantrekken van een zeil op de benodigde spanning worden gebracht. Na een uitvoerige controle, konden de panelen aan de bakboordszijde van het station de zon weer gaan volgen.

Hoewel sommige doelstellingen van hun vlucht nog niet gehaald waren, hadden de astronauten aan boord van de shuttle en ISS alle reden om tevreden te zijn met deze succesvolle reparatie. Op 5 november ontkoppelde de Discovery en twee dagen later landde de shuttle op het Kennedy Space Center in Florida.

Bemanning ISS voert ruimtewandeling uit
Na het vertrek van de Discovery werd het ISS wordt bewoond door de Expeditie-16 bemanning bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani en de Rus Yuri Malenchenko. Gelijk nadat het shuttle ontkoppeld was van de voorzijde van de Destiny module, begon men met de voorbereidingen om de koppelmodule Harmony op haar definitieve locatie te installeren. Daartoe maakten Whitson en Tani op 9 november een ruimtewandeling om de electrische verbindingen tussen de Destiny module en de koppeladapter PMA-2, welke gebruikt wordt de shuttles, te verbreken. De PMA-2 adapter zal namelijk naar het uiteinde van de Harmony module verplaatst worden, waarna het geheel op haar beurt weer aan de voorzijde van de Destiny module gekoppeld zal worden.

Kunstmanen en satellieten

50 jaar na lancering Laika
Op 3 november was het precies vijftig jaar geleden dat de Sovjet-Unie haar tweede satelliet lanceerde. Aan boord van deze Sputnik-2 bevond zich de hond Laika (opmerkelijk feit is trouwens dat het eerste levende wezen van de aarde die in de ruimte reisde van het vrouwelijke geslacht was, terwijl de eerste astronauten bijna allemaal mannelijke testpiloten waren). Helaas stierf Laika al enkele uren na de lancering als gevolg van uitdroging. De temperatuursregeling van haar capsule werkte helaas niet naar behoren. Laika zou haar vlucht sowieso niet hebben overleefd, omdat de capsule niet uitgerust was met een hitteschild en dus niet behouden naar de aarde kon terugkeren.

Russische Proton raket vliegt weer
Slechts 51 dagen na de mislukte lancering van 5 september jongstleden, is er met succes weer een Proton raket gelanceerd. Deze zwaarste Russische raket bracht een drietal navigatiesatellieten in een baan om de aarde. De satellieten maken deel uit van het Russische Glonass navigatienetwerk.

Het zonnestelsel in

Change’e met succes in baan om de maan gebracht
De Chinese sonde Change’e is op 5 november in een baan om de maan gebracht. Daartoe ontstak de sonde gedurende 22 minuten haar hoofdmotor. Change’e is in een voorlopige, elliptische baan tussen 8600 en 200 km boven het oppervlak gebracht. Later zal deze baan verlaagd worden tot zij cirkelvormig is op 200 km hoogte. Momenteel is naast Change’e alleen de begin oktober gelanceerde Japanse sonde Kayuga ook actief in een baan om de maan.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Datum GMT Draagraket Lanceerplaats Satelliet Opmerkingen #
20.10.2007 21:12 Soyuz-FG Baykonur Globalstar-FM66 Communicatie 048A
Globalstar-FM67 Communicatie 048B
Globalstar-FM68 Communicatie 048C
Globalstar-FM69 Communicatie 048D
23.10.2007 04:39 Molniya Plesetsk Kosmos-2430 Militair 049A
23.10.2007 15:38 Space shuttle KSC Discovery STS-120 Bemand 050A
Harmony Module voor ISS
24.10.2007 10:05 Chang Zheng-3A Xichang Change’e-1 Maansatelliet 051A
26.10.2007 07:35 Proton-K Baykonur Kosmos-2431 Navigatie 052A
Kosmos-2432 Navigatie 052B
Kosmos-2433 Navigatie 052C
01.11.2007 00:51 Kosmos-3M Plesetsk SAR Lupe-3 Radar 053A
AIS Technology 053B

Bericht uit de ruimte – Nummer 120

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van  alle lanceringen en belangrijke gebeurtenissen in de ruimtevaart en sterrenkunde. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Terugkeer Soyuz TMA-10 met oude bemanning ISS
De Soyuz TMA-10 is op 21 oktober geland met aan boord de Expedtie-15 bemanning, bestaande uit de Russen Fyodir Yurchikin en Oleg Kotov. Zij werden vergezeld door de Maleisiër Muszaphar Shudor Al Masrie die op 10 oktober met de nieuwe ISS bemanning aan boord van de Soyuz TMA-11 gelanceerd was. Hoewel de terugkeer van de TMA-10, net als bij de Soyuz TMA-1 in april 2003, ballastisch verliep en de capsule 400 km ten westen van de geplande landingsplaats terecht kwam, was de bemanning in een goede conditie. Normaliter gebruikt de Soyuz haar bijna vlakke hitteschild om enigszins lift te creëren, waardoor de g-krachten laag blijven. In een ballastische baan lopen deze echter op tot 8 à 9 g, wat niet echt prettig is na een vlucht van zes maanden.
Het ISS wordt nu bewoond door de Expeditie-16 bemanning bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Clayton Anderson en de Rus Yuri Malenchenko. Whitson en Malenchenko zijn samen in de Soyuz TMA-11 gearriveerd, terwijl Clayton sinds juni in het ruimtestation verblijft. Peggy Whitson is tevens de eerste vrouwelijke commandante van het ruimtestation.

Shuttle Discovery STS-120 op weg naar ISS
De space shuttle Discovery is op 23 oktober gelanceerd voor missie STS-120. Aan boord zijn zeven ruimtevaarders: Pamela Melroy (commandante), George Zamka (piloot), Scott Parazynski, Stepanie Wilson, Douglas Wheelock, Paolo Nespoli (Italië) en Daniel Tani. In het vrachtruim van de Discovery bevond zich de 16-ton zware koppelmodule Harmony, welke tijdens de missie aan het ISS gekoppeld zal worden. Harmony lijkt uiterlijk veel op de Unity module, die in december 1998 aan de Zarya module werd gekoppeld om de kern van het ISS te vormen. De Italiaan Nespoli vertegenwoordigt de Italiaanse ruimtevaartorganisatie ASI, welke de Node-2 module heeft laten bouwen in opdracht van Boeing.
Twee dagen later koppelde de Discovery aan de PMA-2 poort aan de voorzijde van de Destiny module van het ISS. Korte tijd daarna konden de shuttle- en ISS-bemanning, elk voor het eerst met een vrouwelijke commandante, elkaar begroeten.
STS-120 is de meeste ambitieuze shuttlevlucht ooit ondernomen. Naast het installeren van de Harmony module, zal ook een set grote Amerikaanse zonnepanelen naar haar definitieve lokatie verplaatst worden. Daarna moet de twee panelen, die al opgerold waren in december 2006 en juni 2007, weer uitgerold worden. De Destiny module zelf moet uiteindelijk aan de voorzijde van de Destiny module gekoppeld worden. Omdat dat nu de hoofdkoppelpoort voor de shuttle is, wordt de module tijdelijk aan de zijkant van Unity gekoppeld. Kort nadat de shuttle is vertrokken, zal de ISS bemanning de Harmony weer ontkoppelen en op haar defintieve locatie vooraan de Destiny module installeren. Toekomstige shuttles zullen dan aan de voorzijde van Harmony koppelen.
Harmony is zeer belangrijk, omdat aan deze module de Europese en Japanse laboratoriummodules gekoppeld zullen worden. Tevens is met de STS-120 vlucht de basisconfiguratie van het Amerikaanse segment van het ISS voltooid. Als alles volgens plan verloopt zal de shuttle Atlantis zal begin december het Europese Columbus laboratorium naar het ISS brengen.

China lanceert haar eeste maansonde
Op 24 oktober lanceerde China haar eerste sonde richting maan. De Chang’e-1 is in een elliptische baan om de aarde gebracht, en zal de eerste week een drietal manoeuvres uitvoeren om het hoogste punt verder van de aarde te verleggen. Op 5 november moet de sonde in een baan om de maan gebracht worden, en eind november worden de eerste foto’s en waarnemingen verwacht. Vorige maand lanceerde Japan ook al een sonde naar de maan.

Messenger wijzigt koers op weg naar Mercurius
De Amerikaanse sonde Messenger heeft op 17 oktober haar koers gewijzigd zodat de sonde op 14 januari 2008 langs de planeet Mercurius zal scheren. Tijdens deze passage zal de snelheid van Messenger wat afnemen zodat haar baan om de zon kleiner wordt. Na nog twee Mercuriuspassages zal de sonde dan in maart 2011 als eerste ruimtevaartuig in een baan om de planeet gebracht worden.
Mercurius staat met een afstand van gemiddeld 58 miljoen kilometer het dichtst bij de zon van alle grote planeten. In 1974 en 1975 vond de enige verkenning van nabij plaats toen de Amerikaanse sonde Mariner-10 driemaal langs de planeet vloog. Omdat Mercurius toen tijdens elke passage precies dezelfde zijde naar de zon had gericht, kon de Mariner-10 maar ongeveer 58% van het totale oppervlak waarnemen. Messenger zal in januari tijdens haar eerste passage een gedeelte van het nog onbekende deel van Mercurius in kaart kunnen brengen.

Recente lanceringen
Hieronder een overzicht van alle lanceringen die de afgelopen periode hebben plaatsgevonden.

  • 17 oktober 2007 | 12:23 uur • Draagraket: Delta-2 • Lanceerplaats: Cape Canaveral, Florida
    • Navstar GPS-55 • Volgnr.: 2007-047A
      Amerikaanse militaire navigatiesatelliet.
  • 20 oktober 2007 | 21:12 uur • Draagraket: Soyuz-FG • Lanceerplaats: Baykonur, Kazachstan
    • Globalstar • Volgnr.: 2007-048A
      Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet.
    • Globalstar • Volgnr.: 2007-048B
      Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet.
    • Globalstar • Volgnr.: 2007-048C
      Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet.
    • Globalstar • Volgnr.: 2007-048D
      Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet.
  • 23 oktober 2007 | 15:38 uur • Draagraket: Space Transportation System • Lanceerplaats: Kennedy Space Center, Florida
    • Discovery STS-120 • Volgnr.: 2007-048A
      Amerikaanse ruimtevliegtuig met zeven ruimtevaarders aan boord.
    • Node-2/Harmony • Volgnr.: Geen
      Koppelmodule voor het ISS.
  • 24 oktober 2007 | 10:05 uur • Draagraket: Chang Zheng-3A • Lanceerplaats: Xichang, China
    • Change’e-1 • Volgnr.: 2007-049A
      Chinese maansonde.

Bericht uit de ruimte – Nummer 119

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van  alle lanceringen en belangrijke gebeurtenissen in de ruimtevaart en sterrenkunde. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

50 jaar na Sputnik
Op 4 oktober was het precies vijftig jaar geleden dat ’s werelds eerste kunstmaan, de Sputnik-1, werd gelanceerd. Deze lancering was het startschot voor de ruimtewedloop zoals die zich tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten zou ontwikkelen in de jaren zestig en zeventig. Opmerkelijk is dat het ontwerp van de raket die in 1957 de eerste Sputnik in de ruimte bracht, in gemoderniseerde vorm, nog steeds gebruikt wordt als de eerste en tweede trap van de huidige Soyuz-raket.

Soyuz TMA-11 op weg naar het ISS
De vrachtvaarder Progress M-60, volgeladen met afval en overbodige spullen, is op 19 september losgekoppeld van de Zvezda woonmodule. Het toestel is daarna nog enkele dagen gebruikt voor plasma-experimenten voordat het op 25 september verbrandde in de atmosfeer. Als voorbereiding op de lancering van een nieuwe Soyuz, maakte de bemanning van het ISS (bestaande uit de Russen Fyodir Yurchikin en Oleg Kotov en de Amerikaan Clayton Anderson) op 27 september hun Soyuz TMA-10 los van de Zarya, en vlogen deze naar de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule.
Op 10 oktober werd het ruimteschip Soyuz TMA-11 gelanceerd op weg naar het ruimtestation ISS. Aan boord van de Soyuz waren de Rus Yuri Malenchenko, de Amerikaanse Peggy Whitson, en de eerste Maleisische ruimtevaarder Muszaphar Shudor Al Masrie.
Twee dagen na de lancering koppelde de Soyuz aan de radiale koppelpoort van de Zarya module van het ISS. Al Masrie zal op 21 oktober samen met Yurchikin en Kotov aan boord van de Soyuz TMA-10 naar de aarde terugkeren.

Japanse sonde Kaguya in baan om de maan gebracht
De Japanse maansonde Kaguya is op 3 oktober in een baan om de maan gebracht. De baan loopt met een inclinatie van 95 graden nagenoeg over de polen en ligt tussen 101 en 11741 km boven het oppervlak. Kaguya zal de komende tijd haar baanhoogte verlagen totdat deze cirkelvormig is op 100 km. Twee subsatellietjes, Okina en Ouna, werden respectievelijk op 9 en 12 oktober van Kaguya gescheiden.

Dawn op weg naar Vesta en Ceres
Een Delta-2 raket heeft de Amerikaanse sonde Dawn is op 27 september gelanceerd. Dawn werd door de derde trap in een baan om de zon geplaatst, met een afstand variërend tussen 149,6 en 242,4 miljoen km van de zon. Dawn is de eerste planetaire sonde die is uitgerust met een ionenaandrijving, welke zij zal gebruik om in augustus 2011 en february 2015 de grote planetoïden Vesta en Ceres te bezoeken. De ionenmotor van Dawn levert met minder dan 300 milliNewton (3 gram-kracht) maar zeer weinig stuwkracht, maar omdat de motor zeer efficiënt met het xenongas omspringt dat als stuwstof dient kan uiteindelijk toch een zeer grote snelheidsverandering bewerkstelligd worden. Eerder gebruikte de Europese maansonde SMART-1 ook al ionenmotoren om naar de baan te vliegen.

Experiment YES-2 maar ten dele geslaagd
Op 25 september werd begonnen met de uitvoering van het door Europese studenten ontwikkelde YES-2 experiment. YES-2 was op 14 september samen de Foton M-3 gelanceerd (zie nummer 118). Om 04:47 uur werd het commando gegeven om te beginnen met het afrollen van de kabel die de YES-2 capsule aan de Foton M-3 verbond. Het lag in de bedoeling om de kabel tot een lengte van 30 km af te rollen alvorens deze te kappen. Door de slingerbeweging die de YES-2 zou ondervinden, zou de capsule te weinig snelheid behouden om in een baan om de aarde te blijven en in de dampkring terugvallen. Als alles goed ging zou de capsule vervolgens een parachutelanding maken.
Helaas verliep het afrollen van de kabel langzamer dan gepland, en toen een voorgeprogrammeerde veiligheidklok de kabel om 07:20 keurig volgens plan doorknipte, was maar slechts 8,5 km afgerold. YES-2 is naar alle waarschijnlijkheid gewoon in een iets lagere baan teruggekomen en zal pas na enkele dagen of weken door natuurlijk verval in de dampkring terechtkomen. Over de landingsplaats is dan ook niets zinnigs te voorspellen, en de capsule wordt als verloren beschouwd. Gelukkig hebben de studenten wel veel waardevolle informatie kunnen verzamelen die geregistreerd is door de Foton M-3. De Foton M-3 zelf maakte op 26 september een behouden landing in Kazachstan. Het katrolsysteem is echter verloren gegaan omdat deze bevestigd was op de batterijsectie van de Foton die kort voor de terugkeer in de dampkring wordt afgeworpen.

Recente lanceringen
Hieronder een overzicht van alle lanceringen die de afgelopen periode hebben plaatsgevonden.

  • 27 september 2007 | 11:34 uur • Draagraket: Delta-2 • Lanceerplaats: Cape Canaveral, Florida
    • Dawn • Volgnr.: 2007-043A
      Amerikaanse sonde op weg naar de planetoïden Vesta en Ceres.
  • 5 oktober 2007 | 22:02 uur • Draagraket: Ariane-5GS • Lanceerplaats: Kourou, Frans-Guyana
    • Intelsat IS-11 • Volgnr.: 2007-044A
      Commerciële communicatiesatelliet van de internationale organisatie Intersat.
    • Optus D-2 • Volgnr.: 2007-044B
      Australische commerciële communicatiesatelliet.
  • 10 oktober 2007 | 13:22 uur • Draagraket: Soyuz-FG • Lanceerplaats: Baykonur, Kazachstan
    • Soyuz TMA-11 • Volgnr.: 2007-045A
      Russische bemand ruimtevaartuig met drie ruimtevaarders aan boord. Twee dagen later koppelt de Soyuz TMA-11 met het ruimtestation ISS.
  • 11 oktober 2007 | 00:22 uur • Draagraket: Atlas-5 • Lanceerplaats: Cape Canaveral, Florida
    • WGS SV-11 • Volgnr.: 2007-046A
      Amerikaanse militaire communicatiesatelliet.

Bericht uit de ruimte – Nummer 118

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van  alle lanceringen en belangrijke gebeurtenissen in de ruimtevaart en sterrenkunde. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

ISS & Shuttle
Het ruimtestation ISS wordt bewoond door de Expeditie-15 bemanning bestaande uit de Russen Fyodir Yurchikin en Oleg Kotov en de Amerikaan Clayton Anderson.

De shuttle Discovery is op 23 september van haar hangar overgebracht naar het grote vehicle assembly building, alwaar zij verenigd zal worden met de externe brandstoftank en de twee opduwraketten. Deze roll-over was vier dagen uitgesteld om reparaties aan het hydraulische systeem van het rechter hoofdlandingsgestel uit te kunnen voeren. De lancering van de Discovery voor STS-120 staan nog steeds gepland voor 23 oktober. Discovery zal de koppelmodule Node-2 Harmony naar het ISS brengen.

Japanse sonde Kaguya op weg naar de maan
Op 14 september heeft Japan haar eerste maansonde gelanceerd. Kaguya, voorheen bekend als Selene-A, is met 15 wetenschappelijke instrumenten en twee subsatellietjes de meest geavanceerde sonde richting de maan gestuurd sinds het einde van het Apollo-programma in 1972. Kaguya is volgens plan in een sterk elliptische baan om de aarde geplaatst, en zal haar eigen motor enkele malen gebruiken om het hoogste punt van die baan samen te laten vallen met de maanbaan. Ongeveer 20 dagen na de lancering moet Kaguya zichzelf in een polaire baan om de maan plaatsen.

Indiase raket vliegt weer
Op 2 september heeft India voor het eerst sinds juli 2006 weer haar zwaarste draagraket gelanceerd. De GSLV bracht de commerciële communicatiesatelliet Insat-4CR in een geostationaire overgangsbaan tussen 196 en 31878 km, iets onder de geplande maximale hoogte van 35800 km ligt. Het lijkt er dus op dat de GSLV ook deze vlucht niet perfect functioneerde. De motor aan boord van de Insat-4CR is echter goed in staat de onderprestatie van haar draagraket te corrigeren en een geostationaire baan te bereiken van waaruit de satelliet stil lijkt te hangen ten opzichte van de aarde. De voorgaande lancering in juli vorig jaar mislukte toen kort na de start de motor van een van de vier opduwraketten te vroeg afsloeg.

Russische Proton raket stort neer met Japanse kunstmaan
De lancering van een Proton-M raket op 5 september is ongeveer twee minuten na de start mislukt. Nadat de lege eerste trap was afgeworpen, weigerden de motoren van de tweede trap goed te ontsteken. Uit beelden genomen vanaf de grond leek het alsof de vier motoren van de tweede trap voor ongeveer drie seconden werkten, alvorens af te slaan. De raket stortte samen met de nuttige lading, een commerciële Japanse communicatiesatelliet, neer op ongeveer 50 km ten zuidoosten van de stad Dzhezkazgan.

Recente lanceringen
Hieronder een overzicht van alle lanceringen die de afgelopen periode hebben plaatsgevonden.

  • 2 september 2007 | 12:50 uur • Draagraket: GSLV • Lanceerplaats: Sriharikota, India
    • Insat-4CR • Massa: 2210 kg • Volgnr.: 2007-037A
      Indiase commerciële geostationaire communicatiesatelliet.
  • 5 september 2007 | 22:43 uur • Draagraket: Proton-M • Lanceerplaats: Baykonur, Kazachstan
    • JCSAT-11 • Massa: 4500 kg • Volgnr.: Geen, mislukt
      Japanse commerciële geostationaire communicatiesatelliet. De kunstmaan gaat verloren als de draagraket korte tijd na de lancering neerstort.
  • 11 september 2007 | 13:05 uur • Draagraket: Kosmos-3M • Lanceerplaats: Plesetsk, Rusland
    • Kosmos-2429 • Massa: ?? kg • Volgnr.: 2007-038A
      Russische militaire navigatiesatelliet.
  • 14 september 2007 | 01:31 uur • Draagraket: H-2A • Lanceerplaats: Tanegashima, Japan
    • Kaguya • Massa: 2885 kg • Volgnr.: 2007-039A
      Japanse satelliet welke in een baan om de maan gebracht zal worden.
  • 14 september 2007 | 11:00 uur • Draagraket: Soyuz-U • Lanceerplaats: Baykonur, Kazachstan
    • Foton M-3 • Massa: 6540 kg • Volgnr.: 2007-040A
      Russische onbemande satelliet gebaseerd op het Vostok ontwerp. De satelliet zal na een vlucht van 12 dagen met Russische en Europese experimenten naar de aarde terugkeren.
    • YES-2 • Massa: 6,5 kg • Volgnr.: 2007-040B
      Experimentele satelliet gebouwd door Europese studenten onder supervisie van het Nederlandse bedrijf Delta-Utec en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. YES-2 blijft tot kort voor het einde van de missie verbonden met de Foton M-3, waarna een 30 km lange kabel tussen de twee kunstmanen ontrold wordt. Door de kabel op een bepaald moment te kappen, moet de YES-2 capsule zelfstandig naar de aarde terug kunnen keren.
  • 18 september 2007 | 18:35 uur • Draagraket: Delta-2 • Lanceerplaats: Vandenberg, Californië
    • Worldview-1 • Massa: 2500 kg • Volgnr.: 2007-041A
      Amerikaanse commerciële aardobservatiesatelliet.

  • 19 september 2007 | 03:26 uur • Draagraket: Chang Zheng-4B • Lanceerplaats: Taiyuan, China
    • CBERS-2B • Massa: 1450 kg • Volgnr.: 2007-042A
      Chinese-Braziliaanse satelliet bedoeld voor milieu-onderzoek.