Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt gemiddeld elke drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 oktober 2004 aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Zarya module gekoppeld en de Progress M-51 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
Op 9 februari viel door een verkeerd commando een van de Amerikaanse gyroscopen uit die de standregeling van het station controleren. Door de Russische correctiemotoren te gebruiken werd het station weer in de gewenste oriëntatie gebracht, waarna de Amerikaanse gyroscoop weer zonder probleem opgestart kon worden.
Buiten dit probleem, besteedden Chiao en Sharipov hun tijd voornamelijk aan wetenschappelijk onderzoek, onderhoud en het volladen van de aangekoppelde Progress M-51 met overbodige spullen.

Kunstmanen en satellieten

In december 2002 was de eerste Ariane-5ECA enkele minuten na de start verongelukt. Daardoor was de tweede testlancering voor Arianespace, ESA en CNES extra belangrijk geworden. In tegenstelling tot de standaard Ariane-5G, kan de 5ECA tien ton in een geostationaire overgangsbaan plaatsen. In de praktijk betekent dat een Ariane-5ECA twee zware communicatiesatellieten tegelijkertijd in de ruimte kan brengen, waarmee de lanceerkosten per satelliet ruwweg gehalveerd worden. Het succes van de Ariane-5ECA is dus van cruciaal belang voor Arianespace, dat de raket commercieel exploiteert, om hun marktpositie te versterken.
De lancering werd eerst nog een dag uitgesteld in verband met problemen met het lanceerplatform. Tijdens de count-down op 12 februari voor een start om 19:49 uur UT bleef de klok op T-59 seconden stilstaan, een druksensor had een verkeerde waarde doorgegeven aan de vluchtcomputer in de raket die vervolgens onverbiddelijk het aftellen had gestopt. Het duurde bijna een zenuwslopende drie kwartier eer technici de oorzaak van het probleem gevonden hadden en konden verhelpen. De klok werd teruggezet naar T-16 minuten en het aftellen werd voor de tweede maal hervat. Om 21:03 uur UT, met nog minder dan 7 minuten resterend in het lanceervenster voor die dag, kwam dan nu eindelijk de Vulcain-2 hoofdmotor tot leven. Zeven seconden later werden de twee opduwraketten op vaste brandstof ontstoken en vertrok de Ariane-5ECA van haar platform.
Tweeëneenhalve minuut na de start werden de nu uitgebrande opduwraketten afgestoten, terwijl de eerste trap doorvloog. Dertig seconden later, op een hoogte van bijna 100 km werd ook de neuskap afgestoten. 8 minuten en 57 seconden na de start stopte de Vulcain-2 motor, waarna de eerste trap werd losgekoppeld.
Binnen tien seconden was de motor van de tweede trap tot ontsteking gebracht die tot maar liefst 24 minuten na de start bleef werken. In de minuten daarna werden achtereenvolgens de communicatiesatelliet XTAR-EUR en de Nederlandse satelliet Sloshsat precies in de geplande geostationaire overgangsbaan gebracht.

Sloshsat FLEVO werd 31 minuten en 25 seconden na de start van de Ariane-5ECA losgelaten in haar baan. Ongeveer 30 minuten later werden door het grondstation in het Australische Perth signalen van Sloshsat opgevangen wat erop duidt dat de satelliet normaal functioneert. De komende twee weken zal Sloshsat het gedrag van vloeistoffen in een tank in gewichtsloosheid onderzoeken. Hierdoor zal met een koudgassysteem regelmatig gasstootjes gegeven worden waardoor reactiekrachten de 33 liter water in de tank in beweging zal brengen. Hiermee hopen onderzoekers en technici beter het gedrag van vloeistoffen en brandstoffen in satellieten en ruimtevaartuigen beter te kunnen voorspellen.
Sloshsat is ontwikkeld door een Europees team van 22 bedrijven onder leiding van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR). De satelliet zal ongeveer twee weken werken totdat het stifstof voor het koudgassysteem op zal zijn.
Na de in 1974 gelanceerde Astronomische Nederlandse Satelliet (ANS) en de infraroodtelescoop IRAS in 1983, is Sloshsat de derde Nederlandse wetenschappelijke kunstmaan.

Recente lanceringen

• 2005 Feb 3 • 02:27 UT • Lanceerplaats: Baykonur • Draagraket: Proton-M
  • AMC-12 • Massa: 4974 kg • Volgnr.: 2005-003A
    Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet, uiteindelijk in geostationaire baan op 37,5 graden westerlengte.
• 2005 Feb 3 • 07:41 UT • Lanceerplaats: Cape Canaveral • Draagraket: Atlas-3B
  Laatste vlucht van een Atlas-3 raket. Alle Atlas-3 vluchten zijn succesvol geweest.
  • USA-181 • Massa: onbekend • Volgnr.: 2005-004A
    Amerikaanse militaire satelliet, waarschijnlijk ten behoeve van het opsporen van schepen op zee. De kunstmaan komt in een baan met een inclinatie van 63 graden.
  • USA-181 DEB • Massa: onbekend • Volgnr.: 2005-004C
    Subsatelliet van de USA-181, in dezelfde baan.
• 2005 Feb 12 • 21:03 UT • Lanceerplaats: Kourou • Draagraket: Ariane-5ECA
  Eerste geslaagde testvlucht van de Ariane-5ECA (de eerste testvlucht in december 2002 mislukte).
  • XTAR-EUR • Massa: 3631 kg • Volgnr.: 2005-005A
    Amerikaans-Spaanse communicatiesatelliet, die zowel voor militaire als overheidsdiensten gebruikt zal worden. De kunstmaan zal uiteindelijk in geostationaire baan op 29 graden oosterlengte gebracht worden.
  • Sloshsat FLEVO • Massa: 127 kg • Volgnr.: 2005-005C
    Deze derde Nederlandse kunstmaan, ontwikkeld door een team geleid door het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR), zal het klotsgedrag van vloeistoffen in gewichtsloosheid gaan onderzoeken. De Sloshsat komt in een geostationaire overgangsbaan.
  • MaqSat-B2 • Massa: 3622 kg • Volgnr.: 2005-005D
    Massamodel van een communicatiesatelliet, uitgerust met sensoren om de trillingen en temperaturen tijdens de lancering van de Ariane-5ECA te meten. De MaqSat-B2 blijft verbonden aan de tweede trap van de draagraket, en komt in een soortgelijke baan als Sloshsat.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt gemiddeld elke drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 oktober 2004 aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Zarya module gekoppeld en de Progress M-51 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
Op 26 januari maakten Chiao en Sharipov hun eerste ruimtewandeling tijdens deze vlucht. Het 5 uur en 28 minuten durende uitstapje begon om 07:43 uur vanuit de Russische luchtsluis Pirs. Tijdens de ruimtewandeling werd een werkplatform aan de buitenzijde van de Zvezda module gemonteerd. Ook installeerden ze een Duits robotica-experiment en een Japans experiment ten behoeve van materiaalonderzoek. Ook werd het exterieur van de Zvezda module geïnspecteerd. Eind maart staat de tweede en laatste ruimtewandeling gepland voor Expeditie-10.

Op 27 januari was het 38 jaar geleden dat drie Amerikaanse astronauten om het leven kwamen bij de brand in de Apollo-1 tijdens een test op het lanceerplatform. Een dag later was het 19 jaar geleden dat de space shuttle Challenger explodeerde kort na de lancering. Hierbij kwamen alle zeven astronauten om. Op 1 februari zal het twee jaar zijn dat de shuttle Columbia tijdens de terugkeer naar aarde verongelukte.

Het zonnestelsel in

De Europese sonde SMART-1, sinds 15 november in een wijde baan om de maan, is nu bijna in haar definitieve omloopbaan aangekomen. De sonde is inmiddels begonnen met het in kaart brengen van het maanoppervlak. SMART-1 bevindt zich momenteel in een baan tussen 1014 en 5204 km. De inclinatie ten opzichte van de maanequator is 87,9 graden.

Op 25 januari was het precies een jaar geleden dat het Amerikaanse Marswagentje Opportunity op de rode planeet landde. De rover werkt nog steeds naar behoren, ondanks het feit dat deze maar voor een levensduur van 90 dagen is ontworpen.

Recente lanceringen

• 2005 Jan 20 • 03:00 UT • Lanceerplaats: Plesetsk • Draagraket: Cosmos-3M
  • Kosmos-2414 • Massa: 820 kg • Volgnr.: 2005-002A
    Russische militaire satelliet, waarschijnlijk ten behoeve van navigatiedoeleinden. De kunstmaan komt in een baan tussen 912 en 966 km, inclinatie 82,9 graden.
  • Tatiana • Massa: 30 kg • Volgnr.: 2005-002C
    Door Russische studenten gebouwde satelliet ter gelegenheid van het 250-jarig bestaan van de Staatsuniversiteit van Moskou. Aan boord van de satelliet zijn enkele communicatie-experimenten. De satelliet komt in dezelfde baan als de Kosmos-2414.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt gemiddeld elke drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Het zonnestelsel in

De Europese sonde Huygens is op 14 januari succesvol op Titan, de grootste maan van Saturnus, geland. Titan is, na de maan, de planeten Venus en Mars, het vierde hemellichaam waar een sonde zacht geland is. Titan is echter meer dan 7 maal zover van de zon verwijderd als de planeet Mars, en de gemiddelde temperatuur bedraagt er 180 °C onder nul. Titan is de enige maan in ons zonnestelsel met een eigen dampkring, en die bestaat voor het grootste gedeelte uit stikstof, terwijl ook methaan, ethaan en ammoniak vertegenwoordigd zijn. De druk aan het oppervlak is ongeveer 1,5 bar.
Huygens was al op 25 december losgekoppeld van de Amerikaanse Saturnusverkenner Cassini. Om de batterijen te sparen was de sonde geheel uitgeschakeld op een enkele timerklok na. Dit om de batterijen te sparen die de sonde ongeveer 6 uur van energie kunnen voorzien alvorens zij uitgeput zouden raken. Tijdens de afdaling van Huygens passeerde Cassini de maan op een afstand van 60.000 km. In verband met de enorme afstand tussen Titan en de aarde (1,5 miljard km) zond de zwakke antenne van Huygens zijn gegevens eerst na Cassini, welke ze later naar de aarde zou relayeren.
Op 14 januari om 6:51 uur activeerde de timer de systemen van Huygens. Om 10:13 uur vloog de sonde op een hoogte van 1270 km met 18.000 km per uur de dikke Titaniaanse dampkring binnen. Binnen vier minuten was door de enorme wrijving met de dampkring de snelheid afgenomen tot 400 meter per seconde en werd een kleine parachute ontplooid om de sonde te stabiliseren. Twee seconden later werd de achterste beschermingsplaat afgeworpen en werd een grotere parachute met een doorsnede van 8,3 meter ontplooid. Ongeveer 30 seconden later was de snelheid afgenomen tot 90 meter per seconde en werd ook het nu overbodige hitteschild afgeworpen. De zes instrumenten werden geactiveerd en Huygens begon met het overzenden van de gegevens naar Cassini. Om 11:25 uur werd het zwakke bakensignaal van Huygens opgevangen door de Green Bank Telescope in de VS, waarmee al lang voordat Cassini later die dag de verzamelde gegevens van Huygens zou relayeren, bevestigd werd dat de sonde functioneerde.
Gedurende de twee uur die daarop volgende, daalde Huygens langzaam af naar het oppervlak. Op een hoogte van 120 km werd de 8,3 meter parachute losgemaakt en vervangen door een kleiner exemplaar, zodat de totale tijd nodig om het oppervlak te bereiken verkort werd. Gedurende de afdaling maakte de sonde honderden foto’s en verrichtte metingen aan de dampkring. Foto’s genomen van hoogten van enkele tientallen kilometers lieten een landschap zien met rivieren en wellicht zelfs een kustlijn met diverse eilanden in een zee van methaan. Hoewel de interpretatie van de foto’s nog maar net begonnen is, lijkt het er dus op dat voor het eerst op het oppervlak van een ander hemellichaam dan de aarde, een gedeeltelijke bedekking door een vloeistof waargenomen is. Ook duiden geluidsopnames die gemaakt zijn tijdens de afdaling op een regen van methaan.
Omstreeks 13:34 uur kwam de sonde met een snelheid van ongeveer 5 meter per seconde op een relatief harde ondergrond terecht. Daarna bleef Huygens nog gedurende twee uur gegevens en foto’s doorseinen, helemaal tot omstreeks 14:44 uur toen Cassini vanuit de landingsplaats gezien achter de horizon verdwenen was. Hiermee werkte de sonde na de landing langer dan de verwachte 5 tot 30 minuten. Toen de uitzending van Huygens eindelijk gestopt was, draaide Cassini haar grote hoofdantenne naar de aarde, en begon met het overseinen van de gegevens. Hierdoor duurde het zeer lang eer de eerste gegevens op de schermen verschenen in het Europese vluchtleidingscentrum.
De Huygensmissie is hiermee een groot succes geworden, al was er toch een probleem met een van de twee communicatiekanalen met Cassini. Door een relatief simpele fout was een van de twee ontvangers op Cassini niet aangezet, waardoor een gedeelte van de genomen foto’s niet ontvangen werd. Door de aanwezigheid van het reservesysteem konden het merendeel van de gegevens wel ontvangen worden.

Eerder passeerde Cassini op 31 december voor de eerste maal de Saturnusmaan Japetus, op een afstand van 123.400 km.

Op 4 januari was het precies een jaar geleden dat de Marsrover Spirit landde in de krater Gusev op de rode planeet. Het wagentje is ontworpen voor een operationele levensduur van 90 dagen, maar houdt al al meer dan viermaal zo lang uit. Spirit heeft in haar eerste volle jaar bijna 4 km afgelegd, en is momenteel bezig met de beklimming van de Columbia Hills.

De Amerikaanse komeetverkenner Deep Impact is op 12 januari door een Delta-2 raket vanaf Cape Canaveral gelanceerd. Tien minuten na de start bereikten de tweede trap, derde trap en de sonde een parkeerbaan om de aarde op een hoogte van ongeveer 170 km. De tweede en vervolgens de derde trap verhoogden de snelheid totdat de sonde aan de aantrekkingskracht van de aarde ontsnapte en in een baan rond de zon kwam.
Kort nadat Deep Impact van de derde trap was losgemaakt, kwam de computer in een zogenaamde ‘veilige modus’ terecht. In deze modus voert de computer alleen nog maar de absoluut nodige commando’s uit, zoals het ontplooien van de zonnepanelen en antennes. De fout werd veroorzaakt door een temperatuursmeting die iets hoger lag dan verwacht, waardoor de voorgeprogrammeerde limiet overschreden werd. Een dag na de lancering was het probleem opgelost en kon men beginnen met het activeren van de diverse systemen van Deep Impact.
Deep Impact zal op 4 juli 2005 de komeet 9P/Tempel 1 passeren. Tijdens de passage zal een 370 kg zwaar projectiel inslaan op de komeetkern, waarna Deep Impact de vorming van de krater zal onderzoeken. Door dit niet al te zachtzinnige onderzoek hopen Amerikaanse wetenschappers meer te weten te komen over de inwendige structuur van komeetkernen.

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 oktober 2004 aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Zarya module gekoppeld en de Progress M-51 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
Chiao en Sharipov waren letterlijk de eerste mensen die het nieuwe jaar 2005 mochten verwelkomen. Het ISS passeerde namelijk juist de internationale datumlijn in de Grote Oceaan toen het daar 1 januari werd.
Op nieuwjaarsdag viel de zuurstofgenerator Elektron uit, waardoor Chiao en Sharipov genoodzaakt waren om zuurstof te betrekken uit de aangekoppelde Progress M-51. Op 6 januari kon de Elektron weer worden opgestart, nadat er dampbellen uit het systeem waren verwijderd.

Rusland heeft aangekondigd dat zij van plan zijn om de VS een vergoeding te vragen voor het vervoer van Amerikaanse ruimtevaarders van en naar het ISS. Sinds het ongeluk met de shuttle Columbia in februari 2003, zijn de Russische Soyuz- en Progress-capsules de enige manier om bemanningen en voorraden naar het internationale ruimtestation te brengen. Voor het jaar 2005 zal Rusland een betaling in natura nog accepteren, in de vorm van manuren die Amerikaanse ruimtevaarders dan zouden besteden aan taken in de Russische modules. Voor de daaropvolgende jaren willen de Russen een financiële vergoeding als er Amerikanen in de Soyuz vliegen, net zoals de bijdrage van 12 miljoen euro die ESA betaald voor de vluchten van haar ruimtevaarders.
De Russen hopen om hun segment van het ISS in 2011 volledig geassembleerd te hebben. In 2007 zal een wetenschappelijke module gelanceerd worden, gevolgd in 2009 door een platform met zonnepanelen, en uiteindelijk in 2011 een tweede wetenschappelijke module.

De grote externe tank voor de eerste shuttlelancering na het ongeluk met de Columbia is begin januari gearriveerd op het Kennedy Space Center in Florida. De twee opduwraketten op vaste brandstof zijn inmiddels opgesteld op het mobiele lanceerplatform in het Vehicle Assembly Building. De lancering van de Discovery staat gepland voor 14 mei.

Kunstmanen en satellieten

Technici hebben de meest waarschijnlijke oorzaak gevonden waardoor de eerste Delta-4 Heavy op 21 december 2004 uiteindelijk een veel te lage baan bereikte. Het blijkt dat de motoren van de twee buitenste van de drie Common Booster Cores (CBC’s) die samen de eerste trap vormen, acht seconden te vroeg zijn gestopt. Dit als gevolg van een sensor die aangaf dat de brandstoftanks leeg zouden zijn, terwijl dat in werkelijkheid niet zo was. De sensor werd mogelijk beïnvloed door dampbellen in het systeem. Hoewel de sensor enkele seconden later aangaf dat er zich toch nog brandstof in de tanks bevond, waren de motoren toen al uitgeschakeld. Ook de motor van de centrale CBC stopte negen seconden te vroeg, waardoor de raket 500 meter per seconde te weinig snelheid had toen de tweede trap begon te werken. Bij de lancering gingen twee kleine satellietjes ontwikkeld door Amerikaanse universiteiten verloren, en een massamodel van een zware satelliet kwam in een veel te lage baan.

Recente lanceringen

• 2005 Jan 12 • 18:47 UT • Lanceerplaats: Cape Canaveral • Draagraket: Delta-2
  • Deep Impact • Massa: 1020 kg • Volgnr.: 2005-001A
    Amerikaanse sonde die op 4 juli 2005 de komeet 9P/Tempel 1 zal passeren. Op 4 juli 2005 zal Deep Impact de komeetkern passeren waarbij een projectiel zal inslaan op de kern. Door dit niet al te zachtzinnige onderzoek hoopt men meer te weten te komen over de inwendige structuur van komeetkernen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt gemiddeld elke drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 oktober aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Zarya module gekoppeld en de Progress M-50 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
De Progress M-50, nu volgeladen met afval en overbodige spullen, werd op 22 december om 19:34 uur losgekoppeld van het ruimtestation. Drie uur later werden de motoren gebruikt om de vrachtvaarder af te remmen, waarna het in de dampkring verbrandde.
Op 23 december werd de opvolger Progress M-51 gelanceerd vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Dit was de zestiende Progressvlucht naar het International Space Station. Twee dagen later om 23:58 uur koppelde de Progress M-51 zonder problemen aan de achterzijde van de Zvezda module, waarna Chiao en Sharipov konden beginnen met het uitladen van de aangeleverde voorraden. De Progress bracht in totaal 2289 kg aan lading naar het ruimtestation, waaronder 560 kg brandstof, 50 kg zuurstof, 420 kg water, en 1259 kg stuksgoederen zoals voedselcontainers, kleding, apparatuur, etc. Hiermee is er voldoende voedsel aan boord om een tweekoppige bemanning tot midden mei van eten te voorzien. De eerstvolgende Progress lancering is voorzien voor begin maart.

De Russische oud-ruimtevaarder Gennedy Strekalov is op 25 december op 64-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van kanker. Strekalov vloog in de jaren tachtig en negentig verschillende malen naar de ruimtestations Salyut-7 en Mir.

Het zonnestelsel in

Cassini-Huygens, sinds 1 juli in een omloopbaan om de planeet Saturnus, heeft op 16 december een laatste kleine manoeuvre uitgevoerd waarbij de combinatie op een directe inslagkoers met de maan Titan is komen te liggen. Hiermee was alles in gereedheid voor het afstoten van de Europese Huygenssonde die op 14 januari in de atmosfeer van Titan zal afdalen.
Op 25 december begon Cassini met het uitvoeren van een serie opdrachten om Huygens los te koppelen. Door middel van pyrotechnische messen werd de elektrische kabels doorgesneden die Huygens sinds de lancering in 1997 van energie hadden voorzien. Vervolgens werden de bouten opgeblazen waarmee Huygens vastzat. Drie veren drukten om precies 02:00 uur de sonde weg van Cassini. Bij deze actie werd tegelijkertijd Huygens ook nog eens in een draaibeweging gebracht. Door met 7 toeren per minuut om haar as te draaien, is de Huygens sonde gestabiliseerd als deze over enkele weken de atmosfeer van Titan binnenvliegt. Doordat het 68 minuten duurde eer het licht, en dus ook radiosignalen, de 1,5 miljard km tussen Saturnus en de aarde overbrugt had, konden vluchtleiders dan ook niet ingrijpen in deze hele manoeuvre.
Twaalf uur na de afscheiding maakte Cassini een foto van de zich verwijderende Huygens, waarmee nog eens bevestigd werd dat de sonde op de correcte koers naar Titan ligt. Om de batterijen van Huygens te sparen bevindt de sonde zich in een slaapmodus. Alle een klok is operationeel en deze zal enkele uren voor de afdaling de instrumenten en systemen in de sonde activeren.
Omdat ook Cassini op een directe inslagkoers met Titan lag, werd op 27 december haar motor weer ontstoken. Op 14 januari zal Cassini Titan op een afstand van 65.000 km passeren, en de gegevens van de Huygens sonde tijdens haar afdaling te verzamelen om later naar de aarde te zenden.

Het Marswagentje Opportunity heeft inmiddels de restanten van haar hitteschild bereikt. Het hitteschild ligt op 200 meter van de Endurance krater. Uit foto’s die Opportunity op 22 december nam blijkt dat het hitteschild na de eerste inslag weer is opgeveerd en enkele meters verderop pas definitief tot stilstand is gekomen.

Recente lanceringen

• 21 december 2004 • 21:50 UT • Lanceerplaats: Cape Canaveral • Draagraket: Delta-4H
  Eerste lancering van de Delta-4 H (“Heavy”) van Boeing. Eerdere versies van de Delta-4 maakten gebruik van een enkele Common Booster Core (CBC) als eerste trap. Deze Delta-4H vliegt voor het eerst met drie CBC’s als eerste trap. Met uitzondering van de space shuttle, is de Delta-4H de zwaarste draagraket van de Verenigde Staten.
  Deze testlancering mislukt gedeeltelijk als de eerste trap te weinig snelheid ontwikkeld. De tweede trap kan hiervoor maar gedeeltelijk compenseren. Het gevolg hiervan is dat de twee minisatellietjes, 3CSat-1 en -2, niet in de gewenste lage baan om de aarde worden uitgezet, maar in werkelijkheid een niet-stabiele baan bereiken en korte tijd later alweer in de dampkring terechtkomen. De tweede trap vervolgt zijn weg met de zware Demosat om deze in een geostationaire baan te plaatsen. Tijdens de laatste benodigde manoeuvre is de brandstof echter vroegtijdig op waardoor Demosat in een te lage baan blijft steken.
  • Demosat • Massa: 5993 kg • Int. Nr.: 2004-050A
    Massamodel van grote communicatiesatelliet. De kunstmaan has in een cirkelvormige baan op 36350 km hoogte moeten komen, maar door het falen van de draagraket is de uiteindelijke baan elliptisch tussen 19027 en 36410 km.
  • 3CSat-1 • Massa: 15 kg • Int. Nr.: Niet in baan.
    Amerikaanse minisatelliet van de Universiteit van New Mexico. Niet in baan door falen draagraket.
  • 3CSat-2 •• Massa: 15 kg • Int. Nr.: Niet in baan.
    Amerikaanse minisatelliet van de Universiteit van Colorado. Niet in baan door falen draagraket.
• 23 december 2004 • 22:19 UT • Lanceerplaats: Baykonur • Draagraket: Soyuz-U
  • Progress M-51 • Massa: 7250 kg • Int. Nr.: 2004-051A
    Onbemand vrachtschip met nieuwe voorraden voor het ruimtestation ISS.
• 24 december 2004 • 11:20 UT • Lanceerplaats: Plesetsk • Draagraket: Tsyklon-3
  • Sich-1M • Massa: 2263 kg • Int. Nr.: 2004-052A
    Russisch-Oekraïense satelliet voor oceanisch onderzoek en navigatie voor schepen. Door een fout van de derde trap van de draagraket, komt de kunstmaan niet in de geplande cirkelvormige baan op 650 km hoogte. De werkelijke baan ligt tussen 280 en 650 km. De kunstmaan heeft een eigen voortstuwingssysteem om de baan naar de gewenste hoogte te brengen.
  • MK-1TS Mikron • Massa: 65 kg • Int. Nr.: 2004-052B
    Oekraïense satelliet voor technologisch onderzoek. Wordt door de draagraket in eenzelfde lage baan als Sich-1M gebracht, maar omdat de MK-1TS Mikron geen eigen motor heeft kan zij haar baan niet wijzigen.
• 26 december 2004 • 13:54 UT • Lanceerplaats: Baykonur • Draagraket: Proton-K
  • Kosmos-2411 • Massa: 1415 kg • Int. Nr.: 2004-053A
    Russische navigatiesatelliet ten behoeve van het Glonass netwerk.
  • Kosmos-2412 • Massa: 1415 kg • Int. Nr.: 2004-053A
    Russische navigatiesatelliet ten behoeve van het Glonass netwerk.
  • Kosmos-2413 • Massa: 1415 kg • Int. Nr.: 2004-053A
    Russische navigatiesatelliet ten behoeve van het Glonass netwerk.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 oktober aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Pirs module gekoppeld en de Progress M-50 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
Uit een inventarisatie is gebleken dat de voedselvoorraden aan boord van het station verder geslonken zijn dan oorspronkelijk werd aangenomen. Hierdoor is de lancering van de Progress M-51 eind december cruciaal geworden. Mocht deze lancering mislukken of om andere redenen niet doorgaan of uitgesteld worden, dan is het waarschijnlijk dat de bemanning omstreeks de jaarwisseling het ruimtestation al zal moeten verlaten. De Progress M-51 zal 70 voedselcontainers naar het ISS brengen.

Kunstmanen en satellieten

De Nationale Wetenschapsacademie van de VS heeft de ruimtevaartorganisatie NASA geadviseerd om de Hubble ruimtetelescoop toch te reviseren met behulp van een shuttlevlucht, en niet met een robot zoals nu gepland. Na het ongeluk met de shuttle had NASA besloten dat alle shuttlevluchten alleen nog maar naar de baan van het ISS, of een soortgelijke baan, mogen vliegen. Zo kunnen de astronauten, mochten er problemen met de shuttle optreden, altijd nog een veilig onderkomen zoeken in het ruimtestation. Dit sloot dus een shuttlemissie naar de Hubble uit, omdat de banen een te grote onderlinge hoek met elkaar maken.
NASA werkt momenteel aan een studie om de Hubble door middel van een robot van nieuwe instrumenten te voorzien. Zo’n missie zou uiterlijk 2008 gelanceerd moeten worden, omdat anders waarschijnlijk de Hubble een fataal defect zal krijgen. De Wetenschapsacademie stelt echter dat de technologie nodig voor een onbemande reparatiemissie niet voor 2011 of 2012 beschikbaar zal zijn. Een shuttlevlucht zou dan een grotere kans van slagen hebben, terwijl het risico aanvaardbaar is. De Hubble is in 1990 gelanceerd en sindsdien viermaal door de shuttlebemanning van nieuwe instrumenten en zonnepanelen voorzien.

Het zonnestelsel in

Het Marswagentje Opportunity heeft inmiddels de krater Endurance verlaten. De robot heeft de afgelopen zes maanden de krater, ter grootte van een sportstadion, onderzocht. Nu Opportunity weer op vlakker terrein is aangekomen, is inmiddels ook het hitteschild gespot dat op 25 januari nabij de landingsplaats terecht kwam. Het eerstvolgende doel zal een bezoek zijn aan het hitteschild, dat nadat het kort voor de landing werd afgeworpen een kleine krater geslagen heeft. Hierdoor kan de rover de dieper liggende bodemlagen onderzoeken.

Cassini-Huygens passeerde op 13 december om 11:38 uur voor de tweede maal de maan Titan op een hoogte van 1200 km. De baan van Cassini kwam hiermee dichter rondom Saturnus te liggen, namelijk tussen 231.000 en 3.533.000 km vanaf het middelpunt van de geringde planeet. Op 15 december om 02:52 uur werd de maan Dione gepasseerd op een afstand van 72.500 km (dichterbij dan de fly-by op 161.000 km van de Voyager-1 in 1980).
Er zijn nu nog maar een paar kleine koerscorrecties van Cassini nodig voordat op 24 december de Huygenssonde kan worden afgeworpen. Deze door Europa gebouwde sonde zal op 14 januari afdalen in de dampkring van Titan.

Recente lanceringen

• 17 december 2004 | 12:07 UT | Lanceerplaats: Cape Canaveral | Draagraket: Atlas-5
  • AMC-16 | Massa: 4200 kg | Int. Nr.: 2004-048A
    Amerikaanse commerciële communicatiesatelliet. Uiteindelijk in geostationaire positie op 85 graden west.
• 18 december 2004 | 16:26 UT | Lanceerplaats: Kourou | Draagraket: Ariane-5G+
  • Helios-2A | Massa: 4200 kg | Int. Nr.: 2004-049A
    Franse militaire aardobservatiesatelliet. Komt in een zonsynchrone baan tussen 665 en 666 kilometer. De hoek met de evenaar bedraagt 98,1 graden.
  • Parasol | Massa: 125 kg | Int. Nr.: 2004-049B
    Franse satelliet voor onderzoek aan de atmosfeer. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.
  • Nanosat | Massa: 50 kg | Int. Nr.: 2004-049C
    Spaanse satelliet voor technologisch onderzoek. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.
  • Essaim-1 | Massa: 120 kg | Int. Nr.: 2004-049D
    Franse elektronische afluistersatelliet. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.
  • Essaim-2 | Massa: 120 kg | Int. Nr.: 2004-049E
    Franse elektronische afluistersatelliet. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.
  • Essaim-3 | Massa: 120 kg | Int. Nr.: 2004-049F
    Franse elektronische afluistersatelliet. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.
  • Essaim-4 | Massa: 120 kg | Int. Nr.: 2004-049G
    Franse elektronische afluistersatelliet. Komt in dezelfde baan als Helios-2A.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

De Amerikaan Leroy Chiao en de Rus Salizhan Sharipov, die samen de Expeditie-10 bemanning vormen, verblijven sinds 16 april aan boord van het ruimtestation ISS. Het ruimteschip Soyuz TMA-5 is aan de Pirs module gekoppeld en de Progress M-50 zit vast aan de achterzijde van de Zvezda module.
De motoren van de aangekoppelde Progress M-50 werden op 17 november ontstoken, dit om de baan van het ruimtestation te verhogen. Hoewel de motoren de volle geplande 9 minuten en 9 seconden bleven werken, werd de gewenste baanverhoging niet bereikt. Later konden technici op de grond vaststellen dat het probleem waarschijnlijk lag in een defecte drukregelaar waardoor de stuwkracht lager was dan verwacht. Na de manoeuvre lag de baan van het ISS ongeveer 2 km lager dan gepland, en dit zal waarschijnlijk geen grote invloed hebben op verdere operaties. Hooguit zal de Progress M-51 in december een dag eerder gelanceerd worden om te compenseren voor de lagere baan van het station.
Op 29 september vlogen Chiao en Sharipov hun Soyuz TMA-5 om van de Pirs module naar de koppelpoort van de Zarya module. Hierdoor kan de Pirs luchtsluis beter ingericht worden voor een tweetal ruimtewandelingen, gepland voor januari en maart. In totaal duurde het omvliegen van de Soyuz twintig minuten.

Eind november maakte NASA bekend dat de volgende stambemanning voor het ISS zal bestaan uit de Amerikaan John Phillips en de Rus Sergei Krikalev (dit in tegenstelling tot de bemanning die in Nummer 63 van deze nieuwsbrief werd genoemd). Zij zullen in april 2005 met een Soyuz naar het ruimtestation vertrekken. Vooral de selectie van Krikalev is opvallend, omdat hij ook deel uit maakte van Expeditie-1 die in november 2000 het ruimtestation in gebruik nam. Dit zal zijn zesde vlucht worden, een record voor een Russische ruimtevaarder. In totaal heeft hij gedurende zijn vijf eerdere vluchten al 625 dagen in de ruimte doorgebracht. Nu staat het record op naam van Sergei Avdeyev, die in totaal 748 dagen in de ruimte heeft doorgebracht.

In het Vehicle Assembly Building op het Kennedy Space Center is NASA begonnen met het samenbouwen van het paar vaste-brandstofraketten voor de eerste shuttlevlucht na het ongeluk met de Columbia. De lancering van de Discovery voor missie STS-114 staat gepland voor op zijn vroegst 12 mei 2005.

Kunstmanen en satellieten

De communicatiesatelliet Intelsat Americas-7 is op 28 november uitgevallen, waarschijnlijk als een gevolg van een storing in de energievoorziening. Zes dagen later meldde Intelsat dat men weer radioverbinding met de satelliet tot stand had gebracht. De kunstmaan is in september 1999 gelanceerd onder de naam Telstar-7.

Het zonnestelsel in

De Europese SMART-1 sonde naderde op 15 november om 17:48 uur de maan tot op 4962 km tijdens haar eerste passage. Door de baan die SMART-1 volgde werd de sonde ingevangen door de maan. De eerste omloop voerde de sonde tot op een maximale afstand van 51477 km van de maan. De hoek van de baan met de evenaar van de maan bedraagt 81 graden zodat de sonde nagenoeg over de polen vliegt. De ionenmotor van SMART-1 werd op 15 november gestart om het hoogste punt van haar omloopbaan te verlagen. In januari moet de sonde haar definitieve observatiebaan bereikt hebben.

Recente lanceringen

• 18 november 2004 | 10:45 UT | Lanceerplaats: Xichang | Draagraket: CZ-2C
  • Shiyan-2 | Massa: 300 kg | Int. Nr.: 2004-046A
    Chinese aardobervatiesatelliet. De kunstmaan werd in een baan tussen 694 km en 711 km gebracht. De hoek met de evenaar bedraagt 98,2 graden. Dit is de achtste lancering van China dit jaar, een nieuw record voor het land.
• 20 november 2004 | 17:16 UT | Lanceerplaats: Cape Canaveral | Draagraket: Delta-2
  • Swift | Massa: 1331 kg | Int. Nr.: 2004-047A
    Amerikaanse astronomische satelliet waarmee gamma-uitbarstingen mee opgespoord zullen worden. Swift komt in een baan tussen 584 en 604 km, inclinatie 20,6 graden. Uitbarstingen van gammastraling zijn het gevolg van supernova-explosies in ver verwijderde sterrenstelsels, en duren maar enkele seconden. Swift is in staat om tien procent van de hemel te observeren, en als er een gamma-uitbarsting wordt gedetecteerd zich direct op het betreffende gebied te richten voor nadere waarnemingen.