Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt sinds eind april bewoond door de Rus Gennady Padalka en de Amerikaan Mike Fincke, die samen Expeditie-9 vormen. Het ruimteschip Soyuz TMA-4 is gekoppeld aan de nadir poort van de Zarya module, en de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule is momenteel niet bezet.
Op 30 juli werd het oude vrachtschip Progress M-49 van de Zvezda module losgekoppeld. Na twee omlopen keerde het terug en verging in de bovenste lagen van de dampkring waarna de resten in de Grote Oceaan vielen. Hiermee was de weg vrijgemaakt voor de Progress M-50 die in augustus zal aankoppelen.
Maar voordat het zover was, maakten Padalka en Fincke op 3 augustus een ruimtewandeling om apparatuur nabij de nu vacante koppelpoort van Zvezda te monteren en enkele experimenten te uit te wisselen. Dit was de derde ruimtewandeling voor het tweetal, en het uitstapje duurde ditmaal 4 uur en 30 minuten. Hun hoofdtaak bestond uit het plaatsen van rendez-vous en navigatieapparatuur voor het in Europa ontwikkelde Automated Transfer Vehicle (ATV). De ATV is een vrachtcapsule, ongeveer 2,5 keer zo groot als een Russische Progress, en zal met een Ariane-5 raket gelanceerd worden. Vanaf het najaar 2005 zal jaarlijks een ATV naar het ruimtestation vliegen, alwaar het gedurende een half jaar gekoppeld zal zijn met de Zvezda module. Aan het einde van haar missie zal de ATV net als de Progress verbranden in de dampkring.
In september staat er een vierde ruimtewandeling op het programma voor Expeditie-9.

Het zonnestelsel in

Op 3 augustus werd de MESSENGER (Mercury Surface, Space Environment, Geochemistry and Ranging) sonde gelanceerd die in 2011 in een baan rond de planeet Mercurius gebracht zal worden, de planeet die het dichtst bij de Zon staat. Negen minuten na de lancering plaatste de Delta raket de tweede trap en de sonde in een parkeerbaan om de aarde. Na 37 minuten werd de tweede trap weer ontstoken en werd de snelheid opgevoerd. Toen de tweede trap was uitgewerkt werd deze afgeworpen en werd de derde trap, op vaste brandstof, ontstoken die de sonde voldoende snelheid meegaf voor zijn zeven jaar durende reis.
MESSENGER is nu in een baan om de zon tussen 0,92 en 1,08 AE (1 Astronomische Eenheid is de gemiddelde afstand aarde zon: 149,6 miljoen kilometer). MESSENGER zal in augustus 2005 de aarde passeren, om vervolgens door te vliegen naar de planeet Venus welke in 2006 en 2007 tweemaal gepasseerd zal worden. MESSENGER zal vervolgens driemaal langs Mercurius vliegen (in januari 2008, oktober 2008 en september 2009). In maart 2011 zal MESSENGER vervolgens als eerste sonde in een baan rond de planeet gebracht worden.

De Europese SMART-1 maansonde, gelanceerd in september 2003, heeft met behulp van haar ionenmotor een baan om de aarde tussen 22361 en 155133 kilometer bereikt. De ionenmotor heeft nu in totaal meer dan 2650 uur gewerkt en daarbij 41 kilogram xenon verbruikt.

Recente lanceringen

• 25 juli 2004 | 07:05 GMT | Lanceerplaats: Taiyuan | Draagraket: Lange Mars-2C
  • Tan Ce-2 | Massa: 660 kg | Int. Nr.: 2004-029A
    Tan Ce-2 is de tweede Chinees-Europese satelliet die de magnetosfeer van de aarde zal gaan onderzoeken in het kader van het Double Star programma. De kunstmaan werd in een baan tussen 666 en 38566 km met een inclinatie van 90,1 graden gebracht. De kunstmaan verricht gelijktijdige waarnemingen met Tan Ce-1 (gelanceerd in 2003) en de vier Europese Cluster kunstmanen (gelanceerd in 2000).

• 3 augustus 2004 | 06:16 GMT | Lanceerplaats: Cape Canaveral | Draagraket: Delta-2
  • MESSENGER | Massa: 1066 kg | Int. Nr.: 2004-030A
    Amerikaanse sonde die in 2011 in een baan rond de planeet Mercurius zal worden gebracht.

• 4 augustus 2004 | 22:32 GMT | Lanceerplaats: Baykonur | Draagraket: Proton-M
  • Amazonas | Massa: 4545kg | Int. Nr.: 2004-031A
    Spaanse communicatiesatelliet is uiteindelijk op een geostationaire positie op 61 graden westerlengte geplaatst zal worden. De kunstmaan zal voornamelijk Spaanstalige en Portugese televisie en multimedia gaan verzorgen voor gebruikers in Europa en Noord- en Zuid-Amerika.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt sinds eind april bewoond door de Rus Gennady Padalka en de Amerikaan Mike Fincke, die samen Expeditie-9 vormen. Het ruimteschip Soyuz TMA-4 is gekoppeld aan de nadir poort van de Zarya module, en de vrachtcapsule Progress M-49 zit vast aan de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule.
De laatste weken van juli waren Padalka en Fincke zich bezig met het volladen van de Progress M-49 met afval en nutteloze spullen. Dit ter voorbereiding voor de ontkoppeling van het vrachtschip op 30 juli. Ook werden de Russische ruimtepakken gecontroleerd voor de volgende ruimtewandeling, nu gepland voor 3 augustus. Tijdens dat uitstapje zullen diverse experimenten aan de buitenzijde van het station uitgewisseld worden en zal rendez-vousapparatuur voor de Europese bevoorradingscapsule ATV geïnstalleerd worden aan de achterzijde van de Zvezda module. Verder voerde Fincke nog materiaalexperimenten uit in het Destiny laboratorium.

Op 20 juli was het precies 35 jaar geleden dat met Apollo-11 de eerste bemande maanlanding plaatsvond. In december 1972 vond de zesde en tot nu toe de laatste bemande maanreis plaats.

Het zonnestelsel in

Het Marswagentje Spirit is begonnen aan de beklimming van de Columbia heuvels. Om het sterk versleten rechtervoorwiel minder te belasten, rijdt de Spirit achteruit de helling omhoog. De Opportunity verkent nog steeds de bodem van de Endurance krater. Daar voor beide rovers het winterseizoen inmiddels begonnen is, staat de zon steeds lager boven de horizon. Hierdoor kunnen de zonnepanelen minder energie opwekken, waardoor de wagentjes hun activiteiten over een langere periode moeten uitstrijken. Op 20 september is het midwinterpunt, vergelijkbaar met de datum 21 december op het noordelijk halfrond op aarde. Vluchtleiders hopen dat als de Spirit en Opportunity de winter overleven, ze tot in 2005 kunnen blijven functioneren. Oorspronkelijk waren de wagentjes ontworpen voor een levensduur van 90 dagen, welke inmiddels ruimschoots is overschreden.

Cassini-Huygens heeft eindelijk diverse foto’s naar de aarde gezonden, die genomen waren kort voor en na de manoeuvre op 1 juli waarbij de sonde in een baan rond Saturnus kwam. Zo had Cassini-Huygens opnamen gemaakt van de manen Titan, Rhea, Dione en Japetus. Omdat de planeet en de sonde vanuit de aarde gezien op 8 juli achter de zon passeerden, konden ze later pas naar de aarde gestuurd worden.

Kunstmanen en satellieten

De communicatiesatelliet Apstar-5/Telstar-18, die op 28 juni door een Zenit-3SL raket in een te lage overgangsbaan werd geplaatst, heeft met haar eigen motor succesvol een geostationaire baan weten te bereiken. De kunstmaan had hiervoor genoeg reservebrandstof aan boord zonder de verwachte levensduur van 13 jaar te bekorten. De Apstar-5/Telstar-18 is nu op een voorlopige positie op 142 graden oosterlengte geplaatst. Als de kunstmaan volledig operationeel is, zal deze verplaatst worden naar haar definitieve positie op 138 graden oosterlengte.

Recente lanceringen

• 15 juli 2004 | 10:02 GMT | Lanceerplaats: Vandenberg | Draagraket: Delta-2
  • Aura | Massa: 2967 kg | Int. Nr.: 2004-026A
    Dit is de derde in een serie van drie aardobservatiesatellieten van NASA. De door Northrop Grumman Space gebouwde kunstmaan zal voornamelijk de ozonlaag en de vervuiling van de aardse atmosfeer gaan bestuderen. Het Nederlandse TNO-PML heeft een van de vier instrumenten, het Ozone Monitoring Instrument, ontwikkeld en gebouwd. Aura kwam in een zonsynchrone baan over de polen, tussen 673 en 681 km (inclinatie 98,2 graden). Later zou de kunstmaan haar eigen motoren gebruiken om deze baan cirkelvormig te maken op 705 km hoogte.

• 18 juli 2004 | 00:44 GMT | Lanceerplaats: Kourou | Draagraket: Ariane-5+
  • Anik-F2 | Massa: 5950 kg | Int. Nr.: 2004-027A
    De Canadese Anik-2F is tot nu toe de zwaarste communicatiesatelliet die in een geostationaire overgangsbaan is gebracht. De satelliet zal door Telesat Canada gebruikt worden voor breedbandinternet en digitale communicatieverbindingen. De Anik-2F gebruikte haar eigen motor om een geostationaire positie op 111 graden westerlengte te bereiken.
• 22 juli 2004 | 17:46 GMT | Lanceerplaats: Plesetsk | Draagraket: Kosmos-3M
  • Kosmos-2407 | Massa: 820 kg | Int. Nr.: 2004-028A
    Dit is een Russische militaire navigatiesatelliet. De kunstmaan kwam in een initiële baan tussen 951 en 1006 km met een inclinatie van 83,0 graden.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt sinds eind april bewoond door de Rus Gennady Padalka en de Amerikaan Mike Fincke, die samen Expeditie-9 vormen. Het ruimteschip Soyuz TMA-4 is gekoppeld aan de nadir poort van de Zarya module, en de vrachtcapsule Progress M49 zit vast aan de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule.
Op 24 juni ondernamen beiden mannen een ruimtewandeling met als belangrijkste doel defecte regelelektronica van een van de gyroscopen in het Amerikaanse segment te vervangen. Om 21:56 uur zwaaide het luik van de Pirs luchtsluis open en ging Fincke als eerste naar buiten. Op dat moment zagen de Russische vluchtleiders dat de druk in zijn zuurstoffles daalde, en bevalen het tweeval weer naar binnen te gaan. Om 22:10 uur, na een ruimtewandeling van slechts 14 minuten en 22 seconden, werd het luik weer gesloten. Al binnen enkele dagen wist men de oorzaak te traceren naar een ventiel in het pak te traceren, dat niet helemaal in de goede positie was blijven staan en dus de hoge zuurstofstroom tot gevolg had. Fincke, die zijn eerste ruimtewandeling maakte, heeft nu het record voor de kortste ruimtewandeling voor een Amerikaan op zijn naam staan.
Een tweede ruimtewandeling in de nacht van 30 juni op 1 juli was wel succesvol. In het bijna zes uur durende uitstapje begaven de twee ruimtewandelaars zich vanuit de Russische Pirs luchtsluis naar de S0-Truss op het Amerikaanse segment. Hiervoor moesten de twee mannen ongeveer 30 meter langs de buitenkant van het ruimtestation afleggen eer ze hun werklokatie hadden bereikt. Aangekomen op het S0-Truss verving het tweetal de regelelektronica van de defecte gyroscoop. Een korte test wees uit dat de elektronica correct functioneerde, waarna Padalka en Fincke zich weer op de terugweg begaven naar de Pirs luchtsluis. Op 2 juli werd de uitgevallen gyroscoop weer opgestart en bleek correct te functioneren. Hiermee beschikt het ISS weer over drie operationele gyroscopen voor de standregeling.

Het zonnestelsel in

De Amerikaans-Europese Cassini-Huygens missie is op 1 juli succesvol in een baan rond Saturnus gebracht. Om 01:12 uur GMT werd de hoofdmotor ontstoken voor een duur van 96 minuten. Kort voor en na deze manoeuvre passeerde Cassini tweemaal het ringenvlak van de planeet. Tijdens die passages werd de sonde door meer dan 200.000 stofdeeltjes getroffen. Omdat de sonde zich kort na de raketstoot boven de ringen vloog, werden er direct wetenschappelijke observaties verricht, alvorens de sonde weer contact opnam met de aarde. Na de manoeuvre bevond Cassini zich in een baan rond Saturnus waarbij verste punt op ongeveer 9,3 miljoen kilometer van de planeet ligt.
Op 2 juli passeerde Cassini de grootste maan van Saturnus, Titan, op een afstand van 339.000 kilometer. Later in de missie zal Cassini tientallen passages van deze maan uitvoeren tot op hoogtes van minder als 1000 kilometer. Tijdens deze eerste passage gebruikte Cassini speciale filters om door de optisch ondoorzichtige dampkring van deze maan heen te kijken. De eerstvolgende passage van Titan zal plaatsvinden op 26 oktober. Op 24 december zal de in Europa gebouwde Huygens sonde worden losgekoppeld, welke op 14 januari een parachute-afdaling zal maken in de dampkring van Titan.

Kunstmanen en satellieten

Nadat NASA op 16 januari heeft besloten om geen shuttlevluchten meer uit te voeren ten behoeve van het onderhoud van de Hubble ruimtetelescoop, wordt nu onderzocht of de noodzakelijke reparaties door middel van een onbemande missie kan plaatsvinden. Naar verwachting zullen omstreeks 2007 de eerste systemen aan boord van de Hubble defect raken, waardoor de telescoop geen wetenschappelijke waarnemingen meer kan verrichten. Omstreeks 2007 of 2008 zou dan een onbemande reparatiesatelliet gelanceerd moeten worden, welke zich vastmaakt aan de achterzijde van de Hubble. Met behulp van robotarmen zullen vervolgens batterijen, gyroscopen en wellicht wetenschappelijke instrumenten uitgewisseld worden. De reparatiesatelliet kan vervolgens omstreeks 2013, als de telescoop het einde van haar levensduur heeft bereikt, de Hubble een gecontroleerde terugkeer in de dampkring laten waar zij zal grotendeels verbranden. Experts menen dat een gecontroleerde terugkeer van de Hubble noodzakelijk is omdat anders brokstukken eventueel in bewoonde gebieden terecht kunnen komen.

Recente lanceringen

• 23 juni 2004 – 22:54 GMT – Lanceerplaats: Cape Canaveral – Draagraket: Delta-2
  • Navstar GPS 2R-12 – Massa: 2032 kg – Int. Nr.: 2004-023A
    Dit is een kunstmaan ten behoeve van het Amerikaanse Global Positioning System (GPS) navigatienetwerk. De door Lockheed Martin gebouwde kunstmaan werd uiteindelijk in een cirkelvormige baan op 20.372 km hoogte boven het aardoppervlak gebracht. De baan maakte een hoek van 55 graden met de evenaar.

• 29 juni 2004 – 03:59 GMT – Lanceerplaats: Odyssee (Grote Oceaan) – Draagraket: Zenit-3SL
  • Apstar-5 – Massa: 4640 kg – Int. Nr.: 2004-024A
    Door Space Systems/Loral gebouwde communicatiesatelliet. Een gedeelte van de satelliet wordt gebruikt door Loral Skynet, die de kunstmaan Telstar-18 noemt. Door een probleem met de derde trap van de draagraket wordt de kunstmaan in een lagere dan geplande overgangsbaan geplaatst. Het hoogste punt lag op 21.168 km in plaats van 35929 km. Men hoopt nu dat dit verschil met de motor van de satelliet zelf gecompenseerd kan worden.
• 29 juni 2004 – 06:30 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Dnepr-1
  Met een enkele raket werden maar liefst acht kleine technologische satellieten gelanceerd. Alle kunstmaantjes kwamen in cirkelvormige banen rond de 700 km boven het aardoppervlak. Verder was de Celestis-04 verbonden met de laatste trap van de draagraket. Celestis bestaat uit de gecremeerde resten van overledenen.
  • Latinsat-D – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025A
    Argentijnse satelliet voor test van communicatietechnieken.
  • Demeter – Massa: 125 kg – Int. Nr.: 2004-025C
    Franse satelliet voor seismologisch onderzoek.
  • SaudiComsat-1 – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025D
    Saudi-Arabische satelliet voor test van communicatietechnieken.
  • SaudiComsat-2 – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025E
    Saudi-Arabische satelliet voor test van communicatietechnieken.
  • Saudisat-2 – Massa: 35 kg – Int. Nr.: 2004-025F
    Wetenschappelijke satelliet ontwikkeld in Saudi-Arabië.
  • Latinsat-C – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025G
    Argentijnse satelliet voor test van communicatietechnieken.
  • Unisat-3 – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025H
    Wetenschappelijke satelliet ontwikkeld door Universiteit van Rome met technologische experimenten.
  • Amsat-Echo – Massa: 12 kg – Int. Nr.: 2004-025K
    Satelliet voor amateur radio-experimenten.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

’s Werelds eerste met particulier geld ontwikkelde ruimtevaartuig heeft op maandag 21 juni tijdens een vlucht een hoogte van net iets meer dan 100 kilometer bereikt en vervolgens een succesvolle landing gemaakt. De hoogte van 100 kilometer wordt algemeen aanvaard als de hoogte waar de ruimte begint, al is er in werkelijkheid natuurlijk geen scherpe grens tussen de dampkring en de ruimte. De piloot, Mike Melvill, kan zich dan nu ook astronaut noemen.
Het door Scaled Composites ontwikkelde SpaceShip One, met aan boord de piloot Mike Melvill, werd door het White Knight draagvliegtuig op een hoogte van 15 km afgeworpen. De SpaceShip One ontstak vervolgens haar raketmotor waarna het toestel bijna verticaal begon te klimmen. Kort na de ontsteking van de motor, kwam het ruimteschip echter in de problemen toen het plots op haar linkerzijde rolde. Melvill kon het toestel weer rechtop draaien. Maar toen de motor bijna leeg gebrand was weigerde een trimvlak aan de vleugel dienst, en begon het toestel ongecontroleerd te rollen. Terwijl de gewichtsloosheid zich inzette, moest Melvill eerst zijn toestel uit deze rol halen. Op de top van de baan ondervond Mevill gedurende drie minuten gewichtsloosheid, waarna het toestel de atmosfeer weer binnenvloog. Door de problemen was de SpaceShip One ongeveer 35 kilometer uit de koers geraakt, doch Melvill kon zonder problemen de landingsbaan bereiken. 24 minuten nadat de SpaceShip One was afgeworpen door haar draagvliegtuig landde het toestel op de vliegbasis Mojave in Californië.
Scaled Composites wil nog deze zomer of vroeg in de herfst een poging ondernemen om de Ansari X-Price in de wacht te slepen. Deze prijs, van tien miljoen dollar, is voor diegene die binnen twee weken met hetzelfde toestel tweemaal naar een hoogte van minimaal 100 kilometer vliegt. Maar voor het zover is, zal Scaled Composites wel eerst de problemen met de besturing moeten oplossen.

Op 25 mei werd het onbemande vrachtschip Progress M-49 richting het ISS gelanceerd. Twee dagen later koppelde het ruimteschip aan de achterkant van de Zvezda module, en begonnen Gennady Padalka en Mike Fincke met het uitladen. De achterste koppelpoort was al op 24 mei vrij gemaakt door de vertrekkende Progress M1-11. In tegenstelling tot de normale procedure, werd deze Progress nog enkele dagen in de ruimte gehouden voor enkele technische experimenten. Pas op 3 juni verbrandde de Progress M1-11 in de bovenste lagen van de dampkring.
Op 24 juni zullen Padalka en Fincke een ruimtewandeling gaan maken om defecte regelelektronica van een gyroscoop in het Amerikaanse segment te vervangen. Deze gyroscoop is kritisch om de standregeling te waarborgen van het ruimtestation. Er zijn vier van deze gyroscopen, waarvan er al een uitgevallen was, en door de defecte regelelektronica een niet-actief is. Hoewel twee gyroscopen voldoende zijn voor de standregeling, betekent dat er nu geen reserve gyroscopen meer zijn. Eventueel kunnen raketjes op de Russische modules de standregeling verzorgen, maar dat kost meer brandstof. Daar de eerste vervangende gyroscoop pas kan worden aangevoerd als de shuttle weer vliegt, heeft de vluchtleiding besloten deze extra ruimtewandeling te maken.
Doordat de Amerikaanse ruimtepakken problemen met het koelsysteem vertoonden, is besloten om de ruimtewandeling uit te voeren in Russische pakken vanuit de Pirs luchtsluis. Dit betekent wel dat Padalka en Fincke zich eerst langs de Zvezda, Zarya en Unity modules naar het deel van het ruimtestation moeten verplaatsen alvorens ze kun werkgebied bereiken.

Het zonnestelsel in

Op 27 mei werd als proef de hoofdmotor van Amerikaanse planeetverkenner Cassini voor het eerst in vijf jaar ontstoken. Deze hoofdmotor moet feilloos werken om Cassini op 1 juli in een baan om de planeet Saturnus te brengen. Cassini is pas de vierde sonde die Saturnus bezoekt. Eerder vlogen al de Pioneer-11 (1979), de Voyager-1 en -2 (1981) langs de geringde planeet. Cassini is de eerste sonde die in een baan rond Saturnus zal gebracht worden. In januari 2005 zal een door Europa ontwikkelde capsule, Huygens, afdalen in de dampkring van de grootste maan Titan. Cassini en Huygens zijn samen in oktober 1997 gelanceerd, en de ontwikkelingskosten van deze toestellen bedroeg meer dan 3 miljard dollar.
Op 11 juni passeerde Cassini de maan Phoebe op een afstand van 2068 kilometer. Phoebe is met gemiddeld 12,9 miljoen kilometer de verst van Saturnus verwijderde maan, en heeft een doorsnede van ongeveer 200 km. Doordat Phoebe in tegenovergestelde richting als de andere manen rond de planeet beweegt denken astronomen dat dit hemellichaam pas na haar ontstaan door Saturnus is ingevangen. Waarschijnlijk is deze maan ergens anders in het zonnestelsel ontstaan, bijvoorbeeld in de Kuiper-gordel.
Op 1 juli zal Cassini haar hoofdmotor ontsteken om in een baan rond Saturnus te komen. Deze kritische manoeuvre zal van 01:12 uur tot 02:48 uur GMT duren. Doordat het licht, en dus ook radiosignalen, er 84 minuten over doen om de aarde te bereiken (met 300.000 km/sec!), zal men pas om 04:12 uur GMT op zijn vroegst weten of de motor van Cassini goed gewerkt heeft.

De Marsrover Spirit is op 16 juni aangekomen aan de voet van de Columbia Hills (genoemd ter nagedachtenis van het ongeluk met de shuttle vorig jaar). Spirit heeft sinds het begin van haar missie al bijna 3,5 kilometer over het oppervlak afgelegd. De komende weken zal Spirit de heuvels voor haar gaan verkennen. Het enige belangrijke technische probleem is met de motor van het rechtervoorwiel. Dat heeft nu meer elektrisch vermogen nodig dan de motoren in de andere wielen, en vluchtleiders denken dat deze motor hooguit nog enkele honderden meter kan afleggen. Gelukkig bestaan er plannen om de rover met slechts vijf werkende motoren voort te bewegen.
Ook de Marsrover Opportunity is op een nieuwe bestemming aangekomen. Sinds 10 juni verkent deze de middelgrote krater Endurance. De krater, met de afmetingen van een stadion, is ongeveer 17 meter diep en de maximale helling van de kraterwand is 18 graden. Wetenschappers vinden het risico dat Opportunity niet meer uit de krater kan komen aanvaardbaar.

Recente lanceringen

• 25 mei 2004 – 12:34 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Soyuz-U
  • Progress M-49 – Massa: 7283 kg – Int. Nr.: 2004-019A
    Onbemand vrachtschip met nieuwe voorraden voor het International Space Station.
• 28 mei 2004 – 06:00 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Tsyklon-2
  • Kosmos-2405 – Massa: 3150 kg – Int. Nr.: 2004-020A
    Dit is een elektronische afluistersatelliet. De kunstmaan komt in een cirkelvormige baan op 400 kilometer hoogte, terwijl de hoek met de evenaar 65 graden bedraagt.
• 10 juni 2004 – 01:28 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Zenit-2
  • Kosmos-2406 – Massa: 3200 kg – Int. Nr.: 2004-021A
    Dit is weer een elektronische afluistersatelliet. De kunstmaan komt in een baan tussen 846 en 865 kilometer hoogte, terwijl de hoek met de evenaar 71 graden bedraagt.
• 16 juni 2004 – 22:27 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Proton-M/Briz-M
  • Intelsat 10-02 – Massa: 5575 kg – Int. Nr.: 2004-022A
    Intelsat 10-02 is een op de Eurostar-3000 bus gebaseerde communicatiesatelliet. Met een massa van 5575 kg is deze kunstmaan de zwaarste communicatiesatelliet ooit gelanceerd. De satelliet komt in een geostationaire baan op 1 graad westerlengte te hangen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt sinds eind april bewoond door de Rus Gennady Padalka en de Amerikaan Mike Fincke, die samen Expeditie-9 vormen. Het ruimteschip Soyuz TMA-4 is gekoppeld aan de nadir poort van de Zarya module, en de vrachtcapsule Progress M1-11 zit vast aan de achterste koppelpoort van de Zvezda woonmodule.
Voor Padalka en Fincke was vrijdag 30 april, daags na het afscheid van de oude stambemanning Foale en Kaleri en de Nederlandse gastruimtevaarder André Kuipers, een welverdiende rustdag die het tweetal gebruikte om te wennen aan hun nieuwe omgeving. De dagen daarna verrichtte de bewoners noodzakelijk onderhoud aan de diverse systemen en werd er ook schoongemaakt.
Inmiddels had men besloten om Padalka en Fincke een extra ruimtewandeling te laten maken op 10 juni, om de uitgevallen regelelektronica van een gyroscoop te vervangen. Deze ruimtewandeling zal worden uitgevoerd vanuit de Amerikaanse Quest luchtsluis. Op woensdag 19 mei trokken de twee bij wijze van test ruimtepakken aan in de Amerikaanse luchtsluis Quest. De bedoeling was om de ruimtewandeling ‘droog’ te oefenen. Helaas was men na twee uur genoodzaakt de oefening af te breken doordat beide Amerikaanse ruimtepakken problemen met het koelingsysteem vertoonden. Vluchtleiders kijken nu of de geplande ruimtewandeling op 10 juni nog wel door kan gaan. Wellicht zal de reparatie op een later tijdstip vanuit de Russische Pirs luchtsluis met Russische pakken worden uitgevoerd. Men geeft wel de voorkeur om de ruimtewandeling te beginnen vanuit de Amerikaanse luchtsluis omdat deze nu eenmaal eenvoudigweg dichterbij de defecte gyroscoop gesitueerd is.

Het door Scaled Composites ontwikkelde Spaceship One heeft op 13 mei een nieuw hoogterecord gevestigde voor bemande, particulier ontwikkelde voertuigen. Het door piloot Mike Melvill bemande toestel werd vanonder het White Knight draagvliegtuig afgeworpen en de raketmotor werd ontstoken. Spaceship One vloog vervolgens zelfstandig naar een hoogte van 64,4 kilometer alvorens in een glijvlucht terug te keren voor een zweeflanding op de Mojave woestijn. De hoogst bereikte snelheid bedroeg ongeveer 0,8 kilometer per seconde.
Spaceship One is ontwikkeld voor de X-Prize wedstrijd, waar tien miljoen dollar is uitgeloogd voor diegene die binnen twee weken met hetzelfde toestel met drie personen een vlucht kan maken tot een hoogte van minimaal 100 kilometer. Het initiatief moet commerciële toerisme in de ruimtevaart voor een breder publiek toegankelijk maken.

Ruimtevaarder André Kuipers is op woensdag 19 mei feestelijk gehuldigd in zijn geboortestad Amsterdam. Na een boottocht door de grachten verwelkomden ongeveer honderd aanwezigen de astronaut voor het gemeentehuis.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse sonde Genesis passeerde op 1 mei de aarde op een afstand van maar liefst 386.000 kilometer, net iets voorbij de baan van de maan. Genesis ligt nu op koers voor de landing op 8 september. Die dag zal de capsule van Genesis onder een parachute naar de aarde afdalen. Gedurende de afdaling zullen helikopters de capsule uit de lucht proberen op te pikken.
De in 2001 gelanceerde Genesis heeft gedurende meer dan twee jaar zonnedeeltjes verzameld, en is sinds de Apollo-17 in december 1972 het eerste ruimtevaartuig dat met verzamelde materiaalmonsters uit de ruimte naar de aarde terugkeert.

Recente lanceringen

• 4 mei 2004 – 12:42 GMT – Lanceerplaats: Odyssee (Grote Oceaan) – Draagraket: Zenit-3SL
  • DirecTV-7S – Massa: 5500 kg – Int. Nr.: 2004-016A
    Deze door Space System/Loral gebouwde communicatiesatelliet zal uiteindelijk in een geostationaire positie op 119 graden westerlengte geplaatst worden. De kunstmaan zal commercieel geëxploiteerd worden door het in de VS gevestigde DirecTV. Het bedrijf biedt voornamelijk regionale televisiekanalen aan in de Verenigde Staten.
• 19 mei 2004 – 22:22 GMT – Lanceerplaats: Cape Canaveral – Draagraket: Atlas-2AS
  • AMC-11 – Massa: 2316 kg – Int. Nr.: 2004-017A
    Deze door Lockheed Martin gebouwde kunstmaan zal vanaf november 2004 televisie-uitzendingen gaan verzorgen voor abonnees in de Verenigde Staten en omliggende landen. De AMC-11 zal uiteindelijk op een geostationaire positie op 131 graden westerlengte gebracht worden.
    Dit was de op een na laatste lancering van een Atlas-2AS raket.
• 20 mei 2004 – 17:47 GMT – Lanceerplaats: Vandenberg – Draagraket: Taurus-XL
  • RocSat-2 – Massa: 760 kg – Int. Nr.: 2004-018A
    De tweede Taiwanese kunstmaan, RocSat-2, is net als zijn voorganger een aardobservatiesatelliet. RocSat-2 is gebouwd door EADS Astrium in Frankrijk, en werd in een operationele baan op 850 kilometer hoogte gebracht.
    Dit was tevens de eerste lancering van de ‘XL’ variant van de Taurus raket van Orbital Sciences. De laatste lancering van een Taurus raket, in september 2001, mislukte toen de stuurinrichting van de tweede trap motor vast liep.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de drie weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

De laatste week van april was een drukke periode voor de vijf ruimtevaarders aan boord van het ruimtestation. Foale en Kaleri instrueerden hun opvolgers Padalka en Fincke over de dagelijkse gang van zaken aan boord van het station. Hun collega André Kuipers vervolgde in de tussentijd zijn intensieve onderzoeksprogramma.
Op zaterdag 24 april startte hij het ARGES-experiment in de glovebox. AGRES beoogde het onderzoek van hogedruklampen. Onder normale zwaartekracht treden in deze lampen instabiliteiten op wat ongewenste neveneffecten zoals flikkeringen tot gevolg heeft. In gewichtsloosheid blijven deze effecten achterwege wat onderzoekers in staat stelt de precieze oorzaak hiervan en de invloed van zwaartekracht op het functioneren van de lampen vast te stellen. Uit de eerste resultaten kon men vaststellen dat dit experiment zeer succesvol was verlopen. Hiermee is de “superspaarlamp” weer een stapje dichterbij gekomen.
Iets minder goed ging het met twee biologische experimenten, die op 26 april werden uitgevoerd. Bij ICE-FIRST en TUBUL, liet een centrifuge die de aardse zwaartekracht moest nabootsen voor controle-experimenten het afweten. Hoewel Kuipers de voor de controlegroep bedoelde proefmonsters ook heeft ingezet voor het microzwaartekrachtonderzoek, kon hij extra wetenschappelijke informatie verkrijgen, maar het ontbreken van een controlegroep bij aardse zwaartekracht maakt het interpreteren van de gegevens een stuk lastiger.
Diezelfde dag rondde Kuipers, samen met 70.000 scholieren in Nederland, het Seeds in Space experiment af. Zowel de scholieren als Kuipers hadden eerder raketsla geplant, en nu werden in een speciale televisie-uitzending de resultaten vergeleken.
Verder voerde Kuipers nog experimenten uit met het SUIT trilvest. Daarin zijn trilelementen geplaatst, die de ruimtevaarder moeten helpen bij de oriëntatie in de gewichtsloze omgeving van een ruimtestation of -schip. Ook werd de bloeddruk van Kuipers regelmatig opgenomen om de variaties daarin vast te leggen, en verzamelde hij monsters uit de diverse plaatsen in het ruimtestation die later op aarde onderzocht zullen worden op bacteriegroei.
De laatste twee dagen, 28 en 29 april, besteedde Kuipers voornamelijk met de voorbereidingen voor de terugkeer naar de aarde. Zo werd de kleine Soyuz TMA-3 capsule volgeladen met de resultaten van de experimenten. Op 29 april was het afscheid daar, en tijdens een rechtstreekse televisie verbindingen spraken de drie vertrekkende ruimtevaarders hun dank uit voor de steun van de vluchtleiders en instructeurs voor de vlucht. Foale en Kaleri wenste hun opvolgers veel succes toe. Vervolgens gingen de vijf ruimtevaarders naar de Pirs luchtsluis, waaraan de Soyuz TMA-3 gekoppeld zat. Na een laatste omhelzing namen ze afscheid van Padalka en Kaleri en om 17:47 uur GMT werd het luik tussen het ruimtestation en de Soyuz gesloten.
De drie daaropvolgende uren waren Kaleri, Kuipers en Foale volop bezig met het activeren en uittesten van de Soyuz systemen. Om 20:52 uur werden de haken die de Soyuz TMA-3 met de Pirs module verbond, opengedraaid en veren duwden het zeven ton zware ruimteschip weg. Op de navigatiecamera was het langzaam wegdrijvende ruimtestation goed te zien. De Soyuz vergezelde het ruimtestation gedurende nog iets meer dan een omloop om de aarde. Om 23:20 uur werd de hoofdmotor van de Soyuz gedurende 4 minuten en 23 seconden ontstoken zodat de snelheid (28.000 km per uur) met 115 meter per seconde afnam. Dit was voldoende om ervoor te zorgen dat het laagste punt van de baan in de dampkring kwam te liggen. De nu nutteloze motorsectie en baanmodule werden op 23:45 van de landingscapsule afgescheiden; De motorsectie en baanmodule zouden in de dampkring verbranden. Drie minuten later kwam de landingsmodule in de hoogste lagen van de dampkring, en werd het hitteschild roodgloeiend terwijl de ruimtevaarders voor het eerste weer de aardse zwaartekracht begonnen te voelen. De vertraging liep op tot een maximum van 5 G. Nadat het snelheid voldoende was teruggelopen, kon de parachute ontplooid worden. André meldde dat dit een van de meest ongemakkelijke momenten van de terugkeer is, omdat de capsule als de parachute ontplooid wordt een flinke slingerende beweging maakt. Het is dan net alsof je in een kermisattractie zit, en na een lange periode van gewichtsloosheid is dat niet de meest prettige ervaring.
Om 0:12 uur kwam de landingscapsule op slechts enkele honderden meters van het geplande punt neer. Remraketjes en een ingenieus schokbrekersysteem zorgde ervoor dat de klap iets verzacht werd voor de inzittenden. Al binnen enkele minuten waren de bergingshelikopters te plekke, en begon men met het uit de capsule helpen van de drie ruimtevaarders. Binnen enkele uren waren ze al op weg naar Sterrenstad nabij Moskou alwaar ze nog enkele weken zullen verblijven voor de medische testen en het afronden van de laatste experimenten. Kuipers zal midden mei weer naar Nederland terugkeren.
In de tussentijd waren Padalka en Fincke begonnen aan hun verblijf in het ruimtestation. Pas in oktober zullen we weer bezoek krijgen als hun opvolgers met een Soyuz naar het ruimtestation vliegen.

Het zonnestelsel in

Vluchtleiders hebben besloten het ontplooien van de radarantennes van de Mars Express, oorspronkelijk gepland voor de eerste week van mei, uit te stellen. Reden hiervoor is dat de antennes bij het ontplooien heen en weer kunnen zwaaien, waardoor de kans bestaat dat de Mars Express beschadigd wordt. Ingenieurs op aarde kijken nu hoe de antennes nu het beste ontplooid kunnen worden, zonder de sonde te beschadigen. Het radar-experiment van de Mars Express moet eventueel ondergronds water op Mars vaststellen.

Recente lanceringen

• 26 april 2004 – 20:37 GMT – Lanceerplaats: Baykonur – Draagraket: Proton-K/DM-2M
  • Ekspress AM-11 – Massa: 2542 kg – Int. Nr.: 2004-015A
    Deze Russische, voor binnenlands gebruik, bestemde communicatiekunstmaan werd door de bovenste DM-2M trap van de Proton draagraket in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. De kunstmaan gebruikte haar eigen motor om een geostationaire positie op 96,5 graden oosterlengte te bereiken. Ekspress AM-11 is gebouwd door NPO in Rusland, terwijl de communicatieapparatuur door Alcatel Space geleverd is. De geplance levensduur van de kunstmaan is 12 jaar.