Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het ISS wordt momenteel bewoond door de zesde expeditie bestaande uit de Amerikanen Ken Bowersox (commandant) en Don Pettit (wetenschapsofficier) en de Rus Nikolai Budarin (boordwerktuigkundige).
Op 15 januari maakten Bowersox en Pettit een ruimtewandeling vanuit de Quest luchtsluis. De twee ruimtewandelaars ontplooiden een van de drie radiatoren op het P1-Truss en monteerden een gereedschapshouder op een van de CETA-wagentjes. Deze ruimtewandeling duurde bijna zeven uur.

Op 16 januari werd de shuttle Columbia vanaf het Kennedy Space Center in Florida gelanceerd voor missie STS-107. Aan boord waren zeven ruimtevaarders: Rick Husband (commandant), Willie McCool (piloot), Dave Brown, Kalpana Chawla, Laurel Clark, Mike Anderson en de Israëliër Ilan Ramon. Doel van de vlucht was een 16-daagse onderzoeksmissie. Dit was de eerste shuttlevlucht die weer geheel in het teken van wetenschap stond sinds STS-95 in oktober/november 1998. In het vrachtruim van de Columbia bevond zich de Spacehab Research Double Module, waarin het merendeel van de experimenten worden uitgevoerd. Kort nadat de shuttle in haar bijna cirkelvormige baan op 270 kilometer hoogte was gekomen (hoek met de evenaar bedroeg 39 graden) begonnen de astronauten met het activeren van de verschillende experimenten. Over het algemeen verloopt de vlucht van de Columbia zonder grote problemen. Wel faalde een deel van het koelsysteem in Spacehab, maar hierdoor werden geen experimenten nadelig beïnvloed. De landing is gepland voor zaterdag 1 februari om 14:15 uur GMT en zal plaatsvinden op de verharde baan van het Kennedy Space Center.

Kunstmanen en satellieten

Op 25 januari werd de wetenschappelijke satelliet SORCE door een Pegasus-XL raket gelanceerd. De Pegasus raket werd vanonder de vleugel van een L-1011 vliegtuig voor de kust van Florida afgeworpen, en begon vervolgens aan zijn klim naar de ruimte. SORCE (Solar Radiation and Climate Experiment) is gebouwd door Orbital voor NASA, en heeft een vijftal experimenten aan boord, alle bedoeld om de van de zon afkomstige straling te meten (van extreem ultraviolet tot in het infrarode deel van het spectrum).

Een kunstmaan voor het GPS-navigatie netwerk werd op 29 januari door een Delta-2 raket in de ruimte gebracht. De Navstar GPS 2R-8 zal uiteindelijk in een cirkelvormige baan op 17.000 kilometer boven de aarde komen. De kunstmaan is gebouwd door Lockheed Martin en zal de tien jaar oude navigatiesatelliet GPS 2A-18 gaan vervangen. Ook werd door dezelfde Delta-2 raket een klein microsatellietje in de ruimte gebracht. De XXS-10 zal zich zestien uur na de lancering losmaken van de tweede trap en deze inspecteren. De Amerikaanse defensie hoopt in de toekomst regelmatig van deze miniatuursatellietjes gebruik te kunnen maken.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Het zonnestelsel in

De Europese ruimtevaartorganisatie heeft op 14 januari in een kort persbericht bekend gemaakt dat de lancering van hun komeetverkenner Rosetta voor onbepaalde tijd is uitgesteld.

Rosetta, met 650 miljoen euro een van de duurste wetenschappelijke projecten van ESA ooit, had tussen 12 en 31 januari gelanceerd moeten worden. Alleen dan zou de sonde in de goede baan geplaatst kunnen worden om in 2011 een rendez-vous te kunnen uitvoeren met de komeet 46/P Wirtanen. Rosetta zelf zou dan in een baan om de komeetkern zijn geplaatst. Ook zou voor het eerst een landertje op een komeetnuclues neerdalen.

Al sinds het project in 1993 werd goedgekeurd en de komeet Wirtanen als doel geselecteerd werd, was al bekend dat Rosetta alleen gedurende dit lanceervenster zou kunnen vertrekken. Tenzij iemand een radicale nieuw baanontwerp voor Rosetta kan bedenken, is er geen enkele mogelijkheid meer dat Rosetta nog naar Wirtanen kan vliegen. De onderlinge positie van Aarde, Mars en de komeet die deze reis mogelijk maken zal zich pas over enkele eeuwen weer voordoen. De missieplanners waren ervan overtuigd dat Rosetta ontwikkeld en gebouwd zou kunnen worden om op tijd voor het lanceervenster gereed te staan. En wat dat betreft hebben ze een voortreffelijk werk gedaan: eind 2002 stond inderdaad het ruimtevaartuig gereed voor lancering met een Ariane-5G vanaf Kourou.

Helaas mislukte op 11 december de lancering van de voorgaande Ariane-5 vlucht. Hoewel bij deze lancering een krachtigere versie met een nieuwe hoofdmotor en tweede trap gebruikt werd, de Ariane-5ECA, is het mislukken van deze lancering genoeg reden om ook de standaard Ariane-5G aan de grond te houden. ESA meldde dat zij niet in staat zullen zijn de basis Ariane-5 voor het einde van de lanceervenster te kwalificeren voor een lancering van Rosetta. Onder deze omstandigheden is ESA genoodzaakt om voor de veiligste weg te kiezen en de lancering van Rosetta voor onbepaalde tijd uit te stellen. ESA zal nu proberen een nieuw reisdoel voor Rosetta te selecteren welke het toestaat de komeetsonde zo snel mogelijk, dat is waarschijnlijk binnen enkele jaren, alsnog te kunnen lanceren.

Mensen in de ruimte

China lanceerde op 29 december het vierde en waarschijnlijk laatste prototype voor haar bemande ruimtecapsule: de Shenzhou-4. Experts geloven dat de volgende lancering van een Shenzhou bemand zal zijn met twee of drie ruimtevaarders. Deze vlucht zou in de tweede helft van 2003 kunnen plaatsvinden, en daarmee wordt China na Rusland en de VS het derde land dat zelfstandig bemande ruimtevluchten kan ondernemen.
De Shenzhou-4 werd door China’s krachtigste draagraket, de Chang Zheng-2F (Lange Mars), in een cirkelvormige baan om de aarde geplaatst, variërend in hoogte van 198 tot 331 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar bedroeg 42,4 graden. Later die dag gebruikte de Shenzhou-4 haar eigen motoren om een nagenoeg cirkelvormige baan tussen 330 en 337 kilometer te bereiken. Ook de dagen erna voerde de capsule nog enkele manoeuvres uit. Op 5 januari werd de baanmodule van de Shenzhou losgekoppeld en achtergelaten in een baan om de aarde. Om 11:16 uur diezelfde dag maakte de terugkeercapsule een geslaagde parachutelanding in Binnen-Mongolië.

Het ISS wordt momenteel bewoond door de zesde expeditie bestaande uit de Amerikanen Ken Bowersox (commandant) en Don Pettit (wetenschapsofficier) en de Rus Nikolai Budarin (boordwerktuigkundige).

Kunstmanen en satellieten

De eerste commerciële lancering van een Proton-M bracht op 29 december de communicatiesatelliet Nimiq-2 in de ruimte. De door Lockheed Martin gebouwde satelliet zal gebruikt worden door Telesat Canada en zal televisie en breedband dataverkeer gaan verzorgen. Op het moment van lancering had de kunstmaan een massa van 3600 kilogram. Uiteindelijk zal Nimiq-2 in een geostationaire baan op 91 graden westerlengte geplaatst worden.

Op 6 januari vond de eerste lancering van het nieuwe jaar plaats. Een Titan-2 bracht vanaf de basis Vandenberg in Californië de militaire satelliet Coriolis in de ruimte. De 810 kilogram wegende kunstmaan kwam in een zonsynchrone cirkelvormige baan op 720 kilometer hoogte. Doordat de hoek met de evenaar 98 graden bedroeg, liep deze nagenoeg over de polen.
Coriolis heeft een tweetal experimenten aan boord. Het eerste, Windsat genaamd, is van de Amerikaanse Marine en moet de windsnelheden en -richtingen vlak boven de oceaan en zeeën nauwkeurig in kaart brengen. Het tweede experiment behelst het observeren van zonne-uitbarstingen. Deze uitbarstingen slingeren massa’s geladen zonnedeeltjes de ruimte in, en deze kunnen het communicatieverkeer danig hinderen of zelfs onmogelijk maken. Met Coriolis hopen wetenschappers een tot drie dagen van tevoren de uitbarstingen te kunnen voorspellen.

Een Delta-2 raket lanceerde op 13 januari twee wetenschappelijke satellieten voor NASA, namelijk IceSat en ChipSat. Beide kunstmanen werden in een cirkelvormige baan op 590 kilometer hoogte gebracht. De hoek met de evenaar bedroeg 94 graden.
IceSat is een satelliet die met behulp van een laser altimeter de ontwikkeling en evolutie van de poolkappen in kaart moet brengen. De kunstmaan heeft een massa van 300 kilogram. De laser altimeter zal korte laserpulsjes op de ijskappen afvuren en nauwkeurig de tijd meten waarin deze worden weerkaatst. Uit de verstreken tijd kan zeer nauwkeurig de afstand worden bepaald. Gedurende drie jaar moet de satelliet metingen verrichten en hopen wetenschappers hiermee de bewegingen van de poolkappen en gletsjers beter te kunnen bepalen.
ChipSat is een 60 kilogram zware satelliet met een spectrometer aan boord die de hemel in het ultraviolette deel van het spectrum moet onderzoeken. Wetenschappers hopen met deze informatie te kunnen vaststellen of inderdaad 2 tot 10 miljoen jaar geleden vlakbij de aarde een grote supernova heeft plaatsgevonden. Vlakbij is in dit geval gedefinieerd als binnen een straal van 300 lichtjaar. Een van de redenen om aan te nemen dat er op een bepaald punt in het verleden een zware sterexplosie heeft plaatsgevonden, is het feit dat in de omgeving van ons zonnestelsel de interstellaire gassen een zeer lage dichtheid hebben als elders in de melkweg. Deze depressie wordt ook wek de zogenaamde Lokale Bubbel genoemd. Dit zou verklaard kunnen worden door een explosie die het aanwezige gas heeft weggedrukt.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

De shuttle Endeavour landde op zaterdag 7 december om 19:37 uur op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida aan het einde van missie STS-113. De driekoppige Expeditie-5 had hiermee in totaal 185 dagen in de ruimte doorgebracht.

Het ISS wordt momenteel bewoond door de zesde expeditie bestaande uit de Amerikanen Ken Bowersox (commandant) en Don Pettit (wetenschapsofficier) en de Rus Nikolai Budarin (boordwerktuigkundige).

Kunstmanen en satellieten

Op 11 december mislukte de eerste lancering van de ‘opgevoerde’ Ariane-5ECA. Ongeveer 3 minuten na de start begon de Vulcain-2 hoofdmotor kuren te vertonen en raakte de raket van haar koers, waarna de vluchtleiding deze moest vernietigen. De brokstukken van de raket en haar nuttig lading vielen in de Atlantische Oceaan.
De Ariane had een tweetal satellieten in een geostationaire overgangsbaan moeten plaatsen. Stentor was een Franse communicatiesatelliet waarmee verschillende nieuwe technologieën gedemonstreerd hadden moeten worden. De tweede kunstmaan die verloren ging was de commerciële communicatiesatelliet Hot Bird-7 voor Eutelsat.
De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft een onderzoek ingesteld en zal de resultaten daarvan op 6 januari presenteren. De eerstvolgende geplande Ariane-5 is gepland voor 12 januari als ESA’s komeetsonde Rosetta moet worden gelanceerd. Voor deze lancering zal de standaardversie van de Ariane-5 gebruikt worden. Om in 2011 de komeet Wirtanen te kunnen bereiken zal Rosetta voor eind januari gelanceerd moeten worden. Rosetta is de meest ambitieuze komeetverkenningsmissie ooit ondernomen en met een kostenplaatje van meer dan 650 miljoen euro een van de duurste ESA missies ooit ondernomen.
Van de veertien Ariane-5 lanceringen zijn er tot nu toe drie mislukt en één gedeeltelijk mislukt.

Beter nieuws kwam op 14 december uit Japan toen ook de vierde lancering van hun H-2A raket een succes werd. Zestien minuten na de lancering werd de belangrijkste lading, de aardobservatiesatelliet Advanced Earth Observing Satellite-2 (ADEOS-2), in de geplande cirkelvormige baan op 800 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar bedroeg 98 graden zodat de satelliet over de polen loopt. ADEOS-2 werd ontwikkeld door het Japanse National Space Development Agency en werd na de geslaagde lancering Midori-2 genoemd.
De H-2A had ook drie kleine satellietjes aan boord die in eenzelfde baan als Midori-2 kwamen. Fedsat is een 60 kilogram zware Australische satelliet met verschillende technologische en wetenschappelijke experimenten. De Whale Ecology Observation Satellite (WEOS) zal gedurende een tot twee jaar de walvissenpopulatie en -trek registreren. Hiertoe zijn verschillende walvissen uitgerust met speciale zenders. WEOS is ontwikkeld door het Chiba Institute of Technology. MuLabSat is gebouwd door NASDA en is bedoeld om jonge ruimtevaarttechnici ervaring op te laten doen en het demonstreren van nieuwe technologieën.

De op-een-na-laatste Ariane 4 bracht op 17 december de communicatiesatelliet NSS-6 voor het in Nederland gevestigde New Skies in een geostationaire overgangsbaan. Voor deze lancering was de Ariane-4 uitgerust met view opduwraketten op vloeibare brandstof. De door Lockheed Martin gebouwde satelliet zal uiteindelijk in een geostationaire positie op 95 graden Oosterlengte komen te hangen.

Op 20 december werd een Dnepr raket gelanceerd met maar liefst zes satellietjes aan boord. De lancering vond plaats vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Alle satellietjes werden in een cirkelbaan op 640 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar bedroeg 65 graden.
Een massadummy van de Trailblazer, een commerciële missie naar de maan die als eind 2003 gelanceerd zou kunnen worden, was op de derde trap van de raket gemonteerd. Zo kon het mechanische ontwerp van de Trailblazer en de interactie met de draagraket vastgesteld worden.
Unisat-2 is een Italiaanse microsatelliet met verschillende experimenten aan boord, zoals een micro-meteoriden detector, een camera, een instrument om het stofgehalte in de atmosfeer te meten, en een micro-aandrijving op basis van koud-gas. Unisat-2 heeft een massa van slechts 26 kilogram.
De LatinSat-A en -B, met elk een massa van 25 kilogram, zullen gebruikt worden door Aprize Satellite in Argentinië om de locatie van verschillende transportvoertuigen te kunnen registreren.
Rubin-2 is een Duitse microsatelliet die technieken zal demonstreren om de kunstmaan te besturen vanaf een gewone desktopcomputer en een internetaansluiting. De communicatie met de satelliet geschiedt vervolgens via het Orbcomm mobiele netwerk.
SaudiSat-1C is gelanceerd voor een Arabische opdrachtsgever. Verder zijn er geen details over dit kunstmaantje bekend gemaakt.

Een militaire kunstmaan onder de nietszeggende naam Kosmos-2393 werd op 24 december door Rusland gelanceerd. De sterk elliptische baan van de kunstmaan wijst erop dat het hier om een zogenaamde ‘early warning’ satelliet gaat, die ervoor moet waarschuwen als er ergens ter wereld een raketlancering plaatsvindt.

Rusland lanceerde een drietal navigatiesatellieten met een enkele Proton-K raket op 25 december. Het drietal kreeg de namen Kosmos-2394, -2395 en -2396. De drie satellieten zullen deel gaan uitmaken van het Glonass netwerk, het Russische equivalent voor het Amerikaanse GPS-systeem.

Het zonnestelsel in

Vluchtleiders van het JPL zijn er toch in geslaagd de taperecorder van Galileo weer aan de praat te krijgen. Nadat Galileo in november Jupiter op korte afstand passeerde viel de sonde uit door de enorme hoeveelheid straling. Nadat de sonde weer operationeel was bleek dat de taperecorder met daarop de laatste waarnemingen van de Jupitermaan Almathea niet meer werkte. Nu kunnen wetenschappers toch nog de eerste observatiedata van dichtbij van dit kleine maantje verwachten.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 5 december werd Neerlands tweede ruimtevaarder, de arts André Kuipers, aan de pers gepresenteerd. Kuipers zal in november 2003 een tiendaagse vlucht naar het ruimtestation ISS maken aan boord van een Russisch ruimtevaartuig. Zowel de Nederlandse regering als de Europese ruimtevaartorganisatie ESA betalen elk acht miljoen Euro voor deze vlucht. Gedurende de vlucht zal Kuipers ongeveer acht dagen in het ISS werken en diverse experimenten uitvoeren.

Inmiddels was al op 24 november de space shuttle Endeavour richting ISS gelanceerd. Belangrijkste doel was het installeren van een nieuw segment, het P1-Truss, en het aflossen van de Expeditie-5 die al sinds juni 2002 aan boord van het ruimtestation woonde. De nieuwe expeditie werd gevormd door de Amerikanen Ken Bowersox (ISS-commandant) en Don Pettit (wetenschapsofficier) en de Rus Nikolai Budarin (boordwerktuigkundige). Verder waren aan boord van de Endeavour Jim Wetherbee (shuttle commandant), Paul Lockhart (piloot), Mike Lopez-Alegria en John Herrington.
Twee dagen later koppelde de Endeavour aan het ISS en werden ze verwelkomd door de zittende ISS bemanning, bestaande uit de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Nog diezelfde dag werd het ISS officieel overgedragen aan de nieuwe Expeditie-6 bemanning, en maakte de oude Expeditie-5 nu deel uit van de shuttlebemanning.
De volgende dag werd de robotarm van de Endeavour gebruikt om het 13,5 meter lange, 14 ton zware P1-Truss voorzichtig uit het vrachtruim te halen. Toen de P1-Truss uit het ruim was werd deze overgenomen door de Canadarm-2 van het ISS. Dit was de eerste keer dat een module door de ene robotarm aan een andere werd doorgegeven. De Canadarm-2 plaatste het P1-Truss tegen het bakboordsuiteinde van de in april geïnstalleerde S0-Truss aan. Daarna werden beide delen stevig met elkaar verbonden door middel van gemotoriseerde bouten. Op het zelfde moment verlieten Lopez-Alegria en Herrington de luchtsluis Quest en begonnen zij aan een 6 uur en 45 minuten durende ruimtewandeling. Het tweetal maakte diverse electrische verbindingen tussen het S0- en het P1-Truss, en maakte het CETA wagentje gereed voor gebruik.
Op 28 november gingen Lopez-Alegria en Herrington weer naar buiten. Nu installeerden ze diverse ammonia leidingen. Hierdoor kan koelmiddel tussen de drukmodules en de radiatoren op het P1-Truss circuleren. Soortgelijke radiatoren bevinden zich ook op de in oktober geïnstalleerde S1-Truss. Ook werden diverse antennes ten behoeve van de videocamera’s op de ruimtepakken van de astronauten op de Unity-module en het P1-Truss geplaatst.
Twee dagen later begonnen Lopez-Alegria en Herrington aan hun derde en laatste ruimtewandeling. Hun eerste taak was de Mobile Transporter te inspecteren. De dag ervoor was de Mobile Transporter naar het uiteinde van het P1-Truss gedirigeerd, maar het wagentje kon die locatie niet bereiken daar de rails klaarblijkelijk geblokkeerd was. De twee ruimtewandelaars vonden dat een nog opgevouwen antenne de oorzaak van alle problemen was. Nadat ze de antenne weg hadden gehaald kon de Mobile Transporter zijn reis voortzetten. De vluchtleiders besloten de Mobile Transporter aan het uiteinde van het P1-Truss te laten staan, om de ruimtewandeling niet onnodig lang te maken. Vervolgens richtten het tweetal hun aandacht op het afmaken van de installatie van de ammonialeiding. Deze laatste ruimtewandeling duurde zeven uur.
Op 2 december zaten de gezamenlijke activiteiten van de shuttle- en de ISS-bemanning erop en werd de Endeavour ontkoppeld. De shuttle maakte een inspectierondje om het ruimtestation en verwijderde zich vervolgens tot een veilige afstand. Later die dag zette de bemanning van de Endeavour twee minisatellietjes uit die door middel van een lijn (tether) met elkaar verbonden waren. Het experiment met de twee minisatellietjes was MEPSI genoemd.
Op 4 december had de Endeavour moeten landen op het Kennedy Space Center in Florida maar de ijzige storm die de oostkust van de Verenigde Staten teisterde gooide roet in het eten. Ook op 5 en 6 december kon de landing niet doorgaan en bleef de Endeavour in de ruimte. Dit was de eerste keer in het shuttleprogramma dat een landing op drie achtereenvolgende dagen moest worden afgelast. In de avond van 7 december zal men proberen te landen in Florida. Mocht het weer daar niet meewerken dan zal uitgeweken worden naar Edwards Air Force Base aan de westkust van de VS.

Kunstmanen en satellieten

Op 20 november kwamen jaren van voorbereidingen tot een einde met de lancering van de eerste Delta-4 raket van Boeing. Net als Lockheed Martin’s Atlas-5 was deze draagraket ontwikkeld onder een programma gesubsidieerd door de Amerikaanse Defensie. Maar dat wilde niet zeggen dat de raket alleen voor militaire doeleinden gebruikt zal gaan worden. De eerste Delta-4 had namelijk als doel de communicatie Eutelsat-W5 te lanceren. 37 minuten na de start kwam de Eutelsat-W5 in de geplance geostationaire overgangsbaan met als hoogte punt 35924 kilometer. Later zou de satelliet zijn eigen motor gebruiken om haar geostationaire positie op 70,5 graden Oosterlengte te bereiken. Eutelsat-W5 is gebouwd door Alcatel.

Astra-1K, met 5200 kilogram de zwaarste communicatiesatelliet ooit in Europa gebouwd, werd op 25 november door een Proton-K vanaf Baykonur gelanceerd. De vierde trap en de kunstmaan kwamen volgens plan in een parkeerbaan op 175 kilometer hoogte. Maar toen de motor van de vierde trap voor de tweede maal moest worden ontstoken om de satelliet in de gewenste geostationaire overgangsbaan te brengen, weigerde deze dienst en bleef de combinatie in haar lage nutteloze baan. Kort daarna werd de Astra-1K van de vierde trap losgekoppeld en verhoogde zij haar baan iets zodat ze minder snel in de dampkring zou terugkeren. De eigenaren van de satelliet hopen zo de terugkeer beter te kunnen plannen om te voorkomen dat delen van de kunstmaan schade op de grond kunnen aanrichten. De vierde trap verbrandde toen deze op 28 november een ongecontroleerde terugkeer in de atmosfeer maakte. Astra-1K is gebouwd door Alcatel in Frankrijk en zou gebruikt worden door SES in Luxemburg. SES verzorgt televisieuitzendingen, waaronder ook diverse commerciële Nederlandstalige televisiezenders.

Op 28 november zou de Ariane-5 met twee communicatiesatellieten gelanceerd worden toen de lancering enkele seconden voor de geplande start afgeblazen werd. De grondcomputer die het aftellen regelde, had namelijk geen signaal ontvangen dat de zogenaamde “sparklers” aan de voet van de raket waren ontstoken, en zodoende werd het aftellen gestaakt. Deze “sparklers” verbranden waterstofgas dat zich al voor de ontsteking van de hoofdmotor zou kunnen hebben opgebouwd, om zodoende beschadiging van de motor te voorkomen als deze gestart wordt. Inmiddels heeft Arianespace die de vlucht verzorgt, in overleg met de klant 11 december aangewezen als nieuwe lanceerdatum.

Drie kleine satellietjes, Alsat-1, Mozhaets en Rubin-3-DSI, werden op 28 november door een enkele Kosmos-3M raket in de ruimte gebracht. De lancering vond plaats vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland. De drie kunstmanen kwamen in een baan tussen 681 en 742 kilometer boven het aardoppervlak, terwijl de hoek met de evenaar 98,2 graden bedroeg.
Alsat-1 is een minisatelliet met een massa van 90 kilogram, en is gebouwd door het Britse Surrey Satellite Technology voor Algerije. Deze eerste Algerijnse satelliet zal ondersteuning bieden bij rampenbestrijding door de getroffen gebieden te fotograferen.
De 64 kilogram wegende Mozhaets is gebouwd door NPO Prikladnoi Mekhaniki in Zheleznogorsk en heeft experimenten van de militaire academie in Sint-Petersburg aan boord, waaronder een deeltjesdetector, een Glonass/GPS ontvanger en een amateur radio experiment.
Rubin-3-DSI is gebouwd door PO Polyot in Omsk (die bouwen tevens de Kosmos-3M raketten) en OHB Systems in Bremen. De satelliet met een massa van 45 kilogram had als doel het functioneren van de draagraket te registreren. Daarvoor bleef Rubin-3-DSI na de lancering niet van de bovenste trap van de draagraket losgemaakt.

De communicatiesatelliet TDRS-J werd op 5 december door een Atlas-2A van Lockheed Martin gelanceerd. Dertig minuten na de lancering kwam de door Boeing gebouwde kunstmaan in een geostationaire overgangsbaan terecht. Uiteindelijk zal de TDRS-J een geostationaire positie op 150 graden Westerlengte bereiken. Als de satelliet door Boeing uitvoerig getest is, dan zal deze aan NASA worden overgedragen, die de operationele kunstmaan vanaf dat moment TDRS-10 zal gaan noemen. De TDRS satellieten worden gebruikt voor telemetrie- en datatransmissies tussen shuttles, het ISS en diverse wetenschappelijke satellieten zoals de Hubble ruimtetelescoop.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 30 oktober om 3:11 uur GMT werd vanaf de Russische basis Baykonur in Kazachstan het ruimteschip Soyuz TMA-1 gelanceerd. Aan boord van de Soyuz TMA-1 waren de Russen Sergei Zalyotin en Valentinovich Lonchakov en de Belg Frank de Winne. Negen minuten later kwam de Soyuz TMA-1 in een baan om de aarde tussen 202 en 259 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en de omlooptijd 88,8 minuten. De twee daaropvolgende dagen voerde de bemanning van de Soyuz TMA-1 verschillende koerscorrecties uit om het ISS te benaderen dat zich op dat moment in een baan tussen 421 en 389 kilometer boven het aardoppervlak bevond. Hoofddoel van de missie was om de oudere Soyuz TM-34 uit te wisselen die al sinds april aan het ruimtestation gekoppeld zit.

De Soyuz-TMA is een licht aangepaste versie van de Soyuz-TM capsule zoals die sinds 1986 werd gebruikt. Zo heeft de Soyuz-TMA een licht gewijzigd interieur waardoor langere personen in de capsule kunnen plaatsnemen. Dit was een noodzakelijke aanpassing omdat de Soyuz capsule als reddingsboot fungeert voor de internationale bemanning van het ISS, en de gemiddelde Amerikaan is immers net iets forser als zijn Russische collega. Ook werd het instrumentenpaneel vernieuwd en het remsysteem opgewaardeerd om de schok bij de parachutelanding op de Kazachse steppebodem te reduceren.

De Soyuz TMA-1 koppelde op 1 november om 5:01 uur GMT langs automatische weg aan de Pirs module van het ISS. Korte tijd later zwaaiden de luiken open en werden de drie gasten verwelkomd door de zittende ISS bemanning, bestaande uit de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Zij vormen samen de Expeditie-5 die al sinds juni aan boord van het ruimtestation wonen. Frank de Winne zou zich gedurende zijn verblijf voornamelijk met het uitvoeren van de diverse experimenten bezighouden. In totaal werden er drieëntwintig experimenten uitgevoerd in het kader van het Odissea programma, waarvan er vier in de Microgravity Science Glovebox in de Destiny laboratoriummodule plaatsvonden.

Op zaterdag 9 november zaten de gezamenlijke werkzaamheden erop en namen de twee bemanningen afscheid van elkaar. Zalyotin, Lonchakov en De Winne namen plaats in de oude Soyuz TM-34, die aan de Zarya module gekoppeld zat, en de luiken werden gesloten. Om 20:44 uur GMT vond de ontkoppeling plaats en vervolgens verwijderde de Soyuz TM-34 zich tot enkele kilometers van het ISS. De Soyuz TM-34 maakte een geslaagde parachutelanding in Kazachstan om 00:04 uur GMT op 10 november.

Op het moment van het vertrek van de Soyuz TM-34 bevond het ISS zich in een baan met als minimale hoogte 384 en als maximale hoogte 418 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en het complex had een massa van 165,9 ton.

De lancering van de shuttle Endeavour voor missie STS-113, het laatste bezoek voor de zittende Expeditie-5, is uitgesteld in verband met een lekkende leiding die de bemanning van zuurstof moet voorzien. Naar het er nu naar uitziet zal de lancering op zaterdag 23 november plaatsvinden.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse ruimtesonde Stardust passeerde op 2 november de planetoïde 5535 Annefrank. De kortste nadering vond plaats om 4:50 uur GMT op een afstand van 3.300 kilometer. Annefrank is onregelmatig gevormd met een gemiddelde diameter van 4 kilometer. Stardust is nu op weg naar de komeet 81/P Wild 2, welke het op 2 januari 2004 zal passeren. Een capsule met de door Stardust verzamelde stofdeeltjes zal in januari 2006 een parachutelanding maken in Utah.

Galileo, al sinds december 1995 in een baan om Jupiter, passeerde op 5 november om 6:19 uur GMT het maantje Almathea op een hoogte van 160 kilometer. Een uur later bereikte Galileo de kortste afstand tot Jupiter gedurende deze omloop, namelijk 71.400 kilometer boven de wolkentoppen. Kort daarvoor had de computer van de sonde zichzelf al in een zogenaamde veilige modus gezet, en werden er geen metingen meer verricht. Wetenschappers hadden dit al verwacht omdat Galileo nog niet eerder zo diep de stralingsgordels van Jupiter was binnengedrongen, en de sonde had al meer dan vier keer zoveel straling gedurende de missie te verwerken gekregen als waar zij oorspronkelijk voor ontworpen was. De vluchtleiders hopen de komende twee maanden Galileo weer te kunnen activeren om tenminste de waarnemingen van Almathea over te kunnen zenden. Almathea bevindt zich dichter bij Jupiter dan de vier grote Galiaanse manen, en heeft een onregelmatige vorm met een gemiddelde doorsnede van 270 kilometer. Galileo is nu aan zijn laatste omloop om Jupiter begonnen. Op 21 september 2003 zal de sonde zijn vurig einde vinden in de dampkring van de reuzenplaneet. Hiermee hopen wetenschappers te voorkomen dat Galileo in de toekomst een mogelijke biosfeer op de maan Europa kan verontreinigen.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 7 oktober werd de space shuttle Atlantis gelanceerd voor missie STS-112. Aan boord waren de astronauten Jeff Ashby (commandant), Pamela Melroy (piloot), Sandy Magnus, Piers Sellers, David Wolf en de Rus Fyodor Yurchikhin. Twee dagen na de lancering koppelde de Atlantis aan het International Space Station, alwaar ze verwelkomd werden door de Expeditie-5 bemanning.

Belangrijkste taak van de Atlantis bemanning was het installeren van het S1-Truss element. S1 is een deel van wat uiteindelijk de grote dwarsbalk met de zonnepanelen zal worden, en is 13,5 meter lang en weegt 15 ton. Op 10 oktober werd de S1-Truss uit het vrachtruim van de Atlantis gehaald en aan de stuurboordszijde van de in april geïnstalleerde S0-Center Truss gekoppeld. Kort daarna verlieten Dave Wolf en Piers Sellers de Quest luchtsluis voor de eerste ruimtewandeling. Tijdens het 7 uur durende uitstapje brachten ze electrische, data en koelleidingverbindingen tot stand tussen het S1 en het S0 Truss.

Op 12 oktober maakten Wolf and Sellers hun tweede ruimtewandeling. Ze maakten de koelverbindingen verder af en installeerden een externe camera. Ook werd het handkarretje CETA op de rails geïnstalleerd. In de toekomst zullen astronauten de CETA gebruiken om zichzelf en apparatuur snel en veilig langs de grote dwarsbalk te verplaatsen.

Twee dagen later vond de derde en laatste ruimtewandeling plaats. Nu verwijderden Wolf en Sellers enkele steunen die de S1 tijdens de lancering op zijn plaats in het vrachtruim van de shuttle hadden gehouden. Ook werd er een koelpomp geïnstalleerd. Eerder die dag was een van de drie radiatoren die op de S1-Truss zijn ondergebracht ontplooid tot zijn volle lengte van 22 meter. Vanaf volgend jaar zullen in totaal zes van die radiatoren de koeling van het Amerikaans/Japans/Europese deel van het ruimtestation voor hun rekening nemen.

Op 16 oktober zaten de gezamelijke activiteiten van de shuttle bemanning en de Expeditie-5 erop, en ontkoppelde de Atlantis zich van het ruimtestation. Het ISS had op dat moment een massa van 166.118 kilogram, een lengte van 51 meter (van Zvezda tot de PMA-2 adapter aan Destiny), een breedte van 72 meter gemeten over de zonnepanelen en een hoogte van 27 meter.

Twee dagen later landde de Atlantis op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida.

Kunstmanen en satellieten

Op 15 oktober mislukte de lancering van de Foton-M satelliet. De draagraket, de Soyuz-U, werd vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland gelanceerd, maar al enkele seconden na de start ging het mis. Toen brak een Block-D opduwraket weg van de centrale trap en viel terug naar het lanceerplatform alwaar het explodeerde. De Soyuz raket, met haar drie resterende opduwraketten, raakte vervolgens uit koers en begon te slingeren totdat de raket  29 seconden na de start ontplofte. De restanten van de 350 ton zware raket kwamen op enkele honderden meters van het lanceerplatform neer. Daarbij kwam een twintigjarige Russische militair om het leven. Ook ontstond door het ongeluk een korte maar hevige bosbrand.
De Soyuz raket had de 4,5 ton wegende Foton-M satelliet in een bijna polaire baan om de aarde moeten brengen. Hoewel de Foton van origine een Russische satelliet is, waren er ook 44 Europese experimenten aan boord. Na twee weken had de op de Vostok gelijkende capsule weer een parachutelanding op aarde moeten maken. De Foton-M en al haar experimenten gingen bij de mislukte lancering verloren.

De Europese astronomische satelliet Integral werd op 17 oktober door een Russische Proton raket succesvol in de ruimte gebracht. Integral is een van de zwaarste Europese satellieten tot nu toe: meer dan vier ton en vijf meter hoog. Integral zal waarnemingen gaan doen aan de gammastraling van hemellichamen en heeft daarvoor twee belangrijke instrumenten; een spectrograaf en een camera geplaatst achter een gammatelescoop. Door zijn sterk elliptische 72-uurs baan tussen 10.000 en 150.000 kilometer hoogte boven het aardoppervlak, bevindt Integral zich het merendeel van de tijd boven de Van Allen stralingsgordels waarin gammastraling niet of slecht van doordringen. Gammastraling wordt geproduceerd bij de meest energierijke processen in het heelal zoals in de centra van sterrenstelsel en zwarte gaten.

China lanceerde op 27 oktober een aardobservatiesatelliet onder de naam Zi Yuan-2. De 1,5 ton wegende kunstmaan werd door een Lange Mars-4B vanaf Taiyun in Noord-China gelanceerd. Zi Yuan-2 zal voornamelijk de natuurlijke grondstoffenvoorraad van China in kaart brengen en helpen bij rampenbestrijding. Dit is de tweede Chinese satelliet die onder de naam Zi Yuan-2 wordt gelanceerd; de eerste werd in oktober 1999 in een baan om de aarde gebracht en experts denken dat het indertijd om een meer militaire missie ging.

Recente lanceringen