Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op maandag 16 september werd Peggy Whitson, die samen met de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev al sinds juni aan boord van het ISS verblijft, door het hoofd van NASA, Sean O’Keefe, benoemd tot Science Officer, oftewel wetenschapsofficier. O’Keefe meldde tegelijkertijd dat alle volgende expedities naar het ISS een wetenschapsofficier zullen hebben, en dat deze persoon de eindverantwoordelijkheid draagt voor alle (Amerikaanse) experimenten die aan boord van het station zullen worden uitgevoerd.

Op 29 september kondigde zich het eerste bezoek aan voor de Expeditie-5, toen de onbemande bevoorradingscapsule Progress M1-9 aan de Zvezda module van het ruimtestation koppelde. De Progress M1-9 had meer dan twee ton aan voorraden en brandstof aan boord. De drie ruimtevaarders begonnen met het overladen van de spullen naar de Zarya module. Daar werden deze spullen zolang opgeslagen, omdat het grootste deel gebruikt zal worden door de zesde expeditie.

De koppeling van de Progress M1-9 kwam enkele dagen nadat het bedrijf Energia, dat de Soyuz en Progress capsules bouwt, bekend maakte dat het geen voldoende financiële middelen had om het ISS programma langer te blijven steunen. De Russische ruimtevaartorganisatie had namelijk de rekening nog niet betaald. Energia waarschuwde dat als de situatie niet snel zal verbeteren Rusland hun aandeel in de logistieke operaties ten behoeve van het ISS niet meer zal kunnen nakomen.

De shuttle Atlantis zou op 2 oktober gelanceerd worden, maar het weer gooide roet in het eten. Terwijl op de lanceerbasis in Florida het zonnetje scheen, naderde de orkaan Lili het vluchtleidingscentrum in Houston, Texas. Houston droeg de leiding over het ISS over aan het Russische vluchtleidingscentrum in Moskou tot na de orkaan enkele dagen later gepasseerd was. Gelukkig voor de vluchtleiders had het centrum in Houston door de orkaan nagenoeg geen schade opgelopen. De lancering van de Atlantis werd vervolgens vastgesteld voor 7 oktober.

Kunstmanen en satellieten

De Spaanse communicatiesatelliet Hispasat-1D werd op 18 september door een Atlas-2AS raket gelanceerd. Achtentwintig minuten na de lancering werd de satelliet in de geplande geostationaire overgangsbaan geplaatst. Hispasat-1D gebruikte vervolgens zijn eigen motor om zijn geostationaire positie op 30 graden Westerlengte te bereiken waar de kunstmaan stil lijkt te hangen ten opzichte van de aarde. De satelliet is gebouwd door Alcatel in Frankrijk, en zal de komende vijftien jaar digitale televisie- en datatransmissies gaan verzorgen. Europa, Noord-Afrika, het Midden-Oosten en de Oostelijke rand van Noord-Amerika worden door de satelliet bestreken.

Op 26 september werd een Russische navigatiesatelliet, de Nadezhda-M, door een Kosmos-3M raket in een baan om de aarde gebracht. De lancering vond plaats vanaf de basis Plesetsk. Nadezhda-M kwam in een bijna cirkelvormige baan tussen 987 en 1.022 kilometer. De inclinatie bedroeg 83 graden. Naast navigatieapparatuur is de satelliet ook uitgerust met een transponder bedoeld voor communicatie ten behoeve van reddingsoperaties op zee en in afgelegen gebieden.

Op 4 oktober was het precies 45 jaar geleden dat de eerste kunstmaan, de Sputnik-1, door de Sovjet-Unie werd gelanceerd.

Het zonnestelsel in

Om even terug te komen op het bericht in de vorige nieuwsbrief; het object dat in een uitzonderlijk hoge baan om de aarde ontdekt was en vermoedelijk de derde trap van de Apollo-12 maanraket is. Baananalyse heeft inmiddels aangetoond dat dit object in maart 1971 uit een hoge baan om de aarde vertrokken is. Dat lijkt inderdaad een bevestiging dat het hier om de derde trap van de Apollo-12 gaat. Deze kwam na de lancering in november 1969 in een zeer ruime baan om de aarde met een periode van 43 dagen. In maart 1971, na negen of tien omlopen, passeerde de trap Lagrange-1, het punt waar de zwaartekracht van de zon en de aarde even groot zijn, en kwam vervolgens in een eigen baan om de zon. In april 2002 werd het weer ingevangen door de aarde. Omdat zijn baan iets binnen die van de aarde lag, had de derde trap 33 omlopen om de zon voltooid terwijl de aarde er 31 had gemaakt.
In juni 2003 zal de rakettrap het aarde-maan systeem weer verlaten via het Lagrange-1 punt. Waarschijnlijk zal dit object dus periodiek tussen een baan om de zon en een baan om de aarde blijven wisselen. Op de lange termijn zijn dit soort banen niet stabiel en binnen enkele millennia zal de rakettrap dan toch op de aarde of de maan te pletter slaan.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt momenteel bewoond door de de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Zij vormen samen de vijfde expeditie die langere tijd in het ruimtestation woont en zijn sinds juni van dit jaar aan boord. Na de activiteiten geassocieerd met de twee ruimtewandelingen in augustus richtte de aandacht zich nu weer op de wetenschappelijke experimenten en de huishoudelijke taken, zoals onderhoud en het uitvoeren van kleine reparaties.

De robotarm van het station, Canadarm2, werd op donderdag 5 september aan een grondige test onderworpen met het oog op de assemblagewerkzaamheden die tijdens de volgende shuttlevlucht begin oktober zullen plaatsvinden. De robotarm doorstond de test zonder problemen. Een week later werd de arm weer gebruikt, nu om de koppelingsmechanisme aan de nadir-zijde van de Unity module te bekijken. In juni was de logistieke module Leonardo daar tijdelijk vastgekoppeld aan het ruimtestation, en nadat Leonardo was teruggebracht naar de aarde werden enkele vreemde objecten in het koppelingsmechanisme aangetroffen. Vluchtleiders zullen nu proberen om aan de hand van de gemaakte opnamen te bepalen of het mechanisme op Unity niet beschadigd is.

Op vrijdag 13 september hadden Korzun, Treshchev en Whitson precies honderd dagen in de ruimte doorgebracht. Die week werd ook het eerste experiment in de MSG glovebox, SUBSA, afgerond. In dit experiment werden semi-geleidende materialen gesmolten in een transparante oven, zodat de onderzoekers beter inzicht kunnen krijgen in de processen die zich daarbij afspelen. Doel hiervan is om uiteindelijk het aantal productiedefecten van computerchips te kunnen reduceren.

Kunstmanen en satellieten

De communicatiesatelliet Intelsat-906 werd op 6 september door een Ariane-4 raket in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. Voor deze vlucht was de Ariane-4 uitgerust met vier opduwers op vloeibare brandstof. Zoals gewoonlijk vond de lancering plaats vanaf de Europese lanceerbasis Kourou in Frans-Guyana. Dit was de 114-de lancering van de zeer succesvolle vierde generatie Ariane raketten. In totaal zijn drie Ariane-4 lanceringen mislukt; de laatste maal was in 1995 en sindsdien hebben er achtereenvolgens 72 geslaagde lanceringen plaatsgevonden. Er zijn nog twee lanceringen van een Ariane-4 raket gepland voordat de Ariane-5 definitief haar rol zal gaan overnemen.
De nuttige lading werd keurig netjes in de geplande baan tussen 200 en 35.929 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar (inclinatie) bedroeg 7,0 graden. Later zal de Intelsat-906 haar eigen motor gebruiken om in de cirkelvormige baan op ongeveer 36.000 kilometer hoogte te komen. Hier is de omlooptijd van de satelliet hetzelfde als die van de aarde, zodat de kunstmaan stil lijkt te hangen ten opzichte van het aardoppervlak. Intelsat-906 zal dan op 64,15 graden Oosterlengte boven de Indische Oceaan komen te hangen. De satelliet is gebouwd door Space Systems/Loral en zal voornamelijk gebruikt worden voor telefoon-, data- en televisietransmissies tussen gebruikers in Europa, Afrika, Azië en Australië.

Op dinsdag 10 september bracht de Japnse H-2A raket twee satellieten in een baan om de aarde. Allereerst werd USERS (Unmanned Space Experiment Recovery System) in een baan tussen 440 en 455 kilometer hoogte geplaatst. De hoek met de evenaar bedroeg 30,4 graden. USERS is gebouwd door het USEF consortium voor het Japanse ministerie van economische zaken. Diverse micro-zwaartekracht experimenten zijn aan boord van de kunstmaan. Na ongeveer acht maanden zal een terugkeercapsule zich van USERS losmaken om de resultaten van diverse experimenten door middel van een parachutelanding naar de aarde terug te brengen. USERS weegt 1726 kilogram.
De tweede satelliet, Kodama genaamd, is een experimentele Japanse communicatiesatelliet. Kodama, eerder ook bekend onder het acroniem DRTS, werd door de H-2A raket in een geostationaire overgangsbaan gebracht. Later zou de satelliet haar eigen motor gebruiken om in haar definitieve geostationaire positie op 90 graden Oosterlengte te komen. DRTS zal worden gebruikt voor datatransmissie en communicatie tussen verschillende satellieten. De satelliet is gebouwd door Mitsubishi.

India heeft op 12 september een eigen weersatelliet gelanceerd onder de naam METSAT. Voor de lancering werd de PSLV raket gebruikt die ook van Indiaase makelij is. De kunstmaan is blijkbaar in een geostationaire overgangsbaan terecht gekomen wat wijst op een succesvolle lancering. Er zijn door India geen details over de lancering of de satelliet bekend gemaakt.

Het zonnestelsel in

Er is onlangs een object in een uitzonderlijke hoge baan om de aarde ontdekt, welke een uitgebrande rakettrap zou kunnen zijn. Het object beweegt zich tussen ongeveer 288.000 en 825.100 kilometer van de aarde en de hoek met de evenaar bedraagt 21 graden. Het object is rond april 2002 uit zijn baan om de zon door de aarde ingevangen. Uit de baananalyse bleek dat het object uit de directe omgeving van de aarde afkomstig zou moeten zijn en eind jaren zestig of begin jaren zeventig in een baan om de zon is geraakt. Het zou dan waarschijnlijk gaan om de derde trap van de Saturnus-5 raket die in november 1969 gebruikt is om de Apollo-12 naar de maan te sturen. De Apollo-12 voerde de tweede bemande maanlanding uit. De derde trap vloog toen langs de maan en kwam in een baan om de zon terecht. Dit zou dan de eerste maal zijn dat een kunstmatig voorwerp na een reis door de interplanetaire ruimte naar de directe omgeving van de aarde terugkeert.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Halverwege augustus woonden de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson al meer dan tien weken in het International Space Station. Op 16 augustus voerden Korzun en Whitson de eerste ruimtewandeling uit tijdens deze expeditie. Gedurende hun uitstapje installeerden zij zes micro- meteoriet schilden op de Zvezda woonmodule. Deze panelen waren omhoog gebracht door de shuttle Endeavour in juni en tijdelijk op de PMA-1 adapter tussen Unity en Zarya geplaatst. De twee ruimtewandelaars gebruikten de handbediende Strela kraan om de panelen langs de Zarya module naar achteren te brengen, zodat ze op de Russische woonmodule Zvezda gemonteerd konden worden. In de toekomst zullen nog zeventien van deze micro-meteoriet schilden aan Zvezda bevestigd worden. De ruimtewandeling duurde in totaal 4,5 uur.

Op 26 augustus zwaaide het luik van de Pirs weer open voor de volgende ruimtewandeling. Valery Korzun en Sergei Treshchev verbleven deze maal 5 uur en 21 minuten buiten het ruimtestation. Tijdens hun uitstapje monteerden de twee een houder met reserve onderdelen en nieuwe handrails aan de buitenkant van het ruimtestation. Ook werden de proefmaterialen van een Japans experiment, dat aan de Zvezda module bevestigd was, uitgewisseld. Korzun en Treshchev installeerden een Russisch experiment dat de effecten van de uitlaatgassen van de stuurraketten op de buitenkant van het ruimtestation zal gaan bestuderen. Tenslotte installeerden de ruimtewandelaars voordat ze weer naar binnen gingen twee antennes voor amateur radio verbindingen.

Kunstmanen en satellieten

Op 21 augustus werd het eerste exemplaar van Lockheed Martin’s nieuwe Atlas-5 raket gelanceerd. De Atlas-5 is ontwikkeld in een door de Amerikaanse defensie gesubsidieerd programma, en wordt door International Launch Services (ILS) aangeboden voor commerciële lanceringen. (ILS is een samenwerkingsverband tussen Lockheed Martin, Krunichev en RSC Energia en biedt lanceringen met zowel de Amerikaanse Atlas als de Russische Protonraket aan.) De standaard uitvoering van de Atlas-5 bestaat uit twee trappen waarvan de bovenste trap, de Centaur, al eerder op de Atlas-2 en -3 gevlogen heeft. Ook de twee motoren, de RD-180 van Russische makelij, waren al in de Atlas-3 gebruikt. Zodoende was het enige compleet nieuwe element dat nog niet eerder tijdens een raketlancering getest was, de structuur van de eerste trap met de brandstoftanks, ook wel Common Core Booster (CCB) genoemd. Hoewel dat bij deze eerste lancering niet het geval was, kunnen aan de CCB extra opduwraketten bevestigd worden om de ladingscapaciteit te vergroten.
De Atlas-5 vloog een missie volgens het boekje en 31,5 minuten na de lancering werd de lading in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. Het ging hier om de communicatie satelliet HotBird-6 voor het in Parijs gevestigde Eutelsat. De 3990 kilogram wegende HotBird-6 is gebouwd door Alcatel, en gebaseerd op het Spacebus-3000B3 ontwerp. De satelliet zal zijn eigen motor gebruiken om in zijn definitieve geostationaire positie op 13 graden Oosterlengte te komen. Daar zal HotBird-6 televisie- en radiouitzendingen gaan verzorgen voor gebruikers op het Europese continent, Afrika en het Midden-Oosten.

Slechts zeven uur na de eerste vlucht van de Atlas-5 raket, voerde International Launch Services (ILS) een tweede lancering uit. Deze maal bracht een Proton-K vanaf de basis Baykonur in Kazachstan de communicatie satelliet EchoStar-8 in de ruimte. EchoStar-8 is gebouwd door Space Systems/Loral en zal uiteindelijk in een geostationaire baan op 110 graden Westerlengte geplaatst worden. EchoStar-8 zal televisie uitzendingen gaan verzorgen aan meer dan zeven miljoen gebruikers in de Verenigde Staten. De satelliet had bij lancering een massa van 4621 kilogram.

Alweer de dertiende lancering van een Ariane-5 vond plaats op 28 augustus. Er werden twee satellieten in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. De eerste, Atlantic Bird-1, was een communicatie satelliet voor Eutelsat. De 2673 kilogram wegende satelliet is gebouwd door Alenia Spazio in Italië, en zal uiteindelijk in een geostationaire positie op 12,5 graden Westerlengte komen te hangen. De satelliet zal televisie, audio en multimedia verbingen tussen Europa en Amerika gaan verzorgen.
De tweede nuttige lading van de Ariane was de Europese weersatelliet Meteosat Second Generation, kortweg MSG-1 genoemd. De MSG-1 is de verbeterde versie van de Meteosat satellieten zoals die al sinds het einde van de jaren zeventig gebruikt worden. Deze nieuwe generatie Europese weersatellieten kan foto’s maken met een hogere resolutie dan haar voorgangers, en ook de doorvoersnelheid naar de grond is hoger. Verder is de kunstmaan uitgerust met infraroodsensoren, zoek- en reddingssystemen ten behoeve van reddingsacties ter land of ter zee, en een camera speciaal voor het observeren van veranderingen op de grote landmassa’s. MSG-1 zal op 0 graden Oosterlengte komen te hangen, van waaruit Europa, geheel Afrika en het Midden-Oosten overzien kunnen worden. MSG-1 woog 2016 kilogram bij de lancering en is gebouwd door Alcatel. In 2005 zal de MSG-2 gelanceerd worden en in waarschijnlijk 2009 volgt de MSG-3.

Het zonnestelsel in

Op 15 augustus verloor NASA contact met haar CONTOUR komeetsonde. CONTOUR was op 3 juli jongstleden gelanceerd en in een sterk elliptische parkeerbaan rond de aarde gebracht tussen 200 en 106.689 kilometer hoogte. Om 8:49 uur GMT had de kleine STAR-30 motor de sonde met bijna twee kilometer per seconde moeten versnellen zodat deze kon ontsnappen aan de zwaartekracht van de aarde. CONTOUR zou dan in een interplanetaire baan om de zon zijn gekomen.
De STAR-30 motor zou ontstoken worden in het laagste punt van de parkeerbaan, als de sonde zich 225 kilometer boven de Indische Oceaan zou bevinden. Vanwege de geringe hoogte was CONTOUR tijdens de raketstoot buiten het bereik van de antennes van NASA’s Deep Space Network, zodat er geen contact met de sonde mogelijk zou zijn tot drie kwartier na de manoeuvre. Helaas meldde CONTOUR zich niet op dat tijdstip, en begonnen vluchtleiders met het afzoeken van de baan waar de sonde zich zou kunnen bevinden.
Enkele dagen later fotografeerden telescopen van het Spacewatch Instituut twee objecten langs de interplanetaire baan van CONTOUR. Het lijkt er dus op dat CONTOUR erin geslaagd is zijn parkeerbaan om de aarde te verlaten, maar dat er tijdens de raketstoot of kort daarna een catastrofaal ongeluk heeft plaatsgevonden. Een mogelijke oorzaak zou het doorbranden van de uitlaat van de STAR-30 motor kunnen zijn. In november 2003 had CONTOUR de komeet 2P/Encke van dichtbij moeten passeren, gevolgd in juni 2006 door een ontmoeting met de komeet 73P/Schwassmann-Wachmann-3.

Op 20 augustus was het precies 25 jaar geleden dat de Voyager-2 sonde werd gelanceerd. De Voyager-2 vloog in de jaren zeventig en tachtig langs alle grote planeten: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Tezamen met de manen van die planeten observeerde Voyager-2 meer dan veertig hemellichamen. Na de ontmoeting met Neptunus in augustus 1989 heeft de Voyager-2 ons zonnestelsel verlaten en vliegt de interstellaire ruimte in. Voyager-2 is nu 68 AU of net iets meer dan 10 miljard kilometer van de aarde verwijderd. Alleen de Voyager-1 is met 12,7 miljard kilometer nog verder van ons verwijderd. Voyager-1 werd op 5 september 1977 gelanceerd en vloog langs Jupiter en Saturnus.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Begin juni werd in de ruimte volop verhuisd, want het verblijf van de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch in het ruimtestation ISS zat er bijna op.

Op 5 juni werd de space shuttle Endeavour gelanceerd voor missie STS-111. Aan boord waren naast commandant Ken Cockrell, piloot Paul Lockhart, Franklin Chang-Diaz en Phillipe Perrin, ook de leden van de Expeditie-5 aan boord: de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev, en de Amerikaanse Peggy Whitson. Twee dagen later koppelde de Endeavour aan het ISS, en konden beiden bemanningen elkaar begroeten. Een dag later werd de logistieke module Leonardo uit het vrachtruim van de shuttle gehaald en aan de Unity module gekoppeld. Naast voorraden voor Expeditie-5 en -6, werden ook twee nieuwe rekken met wetenschappelijke apparatuur in het station overgeladen. Het eerste rek bevatte het grotendeels in Nederland gebouwde Micro-gravity Science Glovebox, welke de astronaut een omgeving verschaft waarin experimenten kunnen worden uitgevoerd geïsoleerd van de habitat van de astronauten. Het andere rek, Express-3, is een gestandardiseerd rek waarin verschillende experimenten uit een breed spectrum van disciplines geplaatst kunnen worden. Het Express-3 rek is uitgerust met het Active Rack Isolation System (ARIS) dat elders in het station gegenereerde trillingen absobeert die het gewenste micro-zwaartekracht milieu kunnen verstoren.
Op 9 juni maakten astronauten Chang-Diaz en Perrin een ruimtewandeling vanuit de Quest luchtsluis. Gedurende deze 7,5 uur durende ruimtewandeling prepareerden ze het Mobile Base System (MBS) dat zich toen nog in het vrachtruim van de shuttle bevond. De MBS zal gebruikt worden als steunpunt voor de robotarm Canadarm-2 als deze op de Mobile Transporter over de grote balkstructuur met de zonnepanelen rijdt. Een dag later werd de MBS met behulp van de robotarm aan de Mobile Transporter gekoppeld. Op 11 juni maakten Chang-Diaz en Perrin een 7 uur durende ruimtewandeling om de installatie van de MBS af te maken.
Een derde ruimtewandeling werd op 13 juni gemaakt. Ook nu weer door Chang-Diaz en Perrin. De twee vervingen het polsgewricht van de Canadarm-2 die al sinds kort na de installatie vorig jaar problemen gaf. Het nieuwe gewricht werkte perfect en het oude werd in het vrachtruim van de shuttle geladen zodat het op aarde bestudeerd kon worden.
Op 14 juni zaten de logistieke activiteiten erop en werd de Leonardo module weer terug in het vrachtruim van de Endeavour geplaatst. De Expeditie-5 was inmiddels naar het ruimtestation verhuisd en terwijl Expeditie-4 hun plaatsen had ingenomen aan boord van de shuttle. De ontkoppeling vond plaats op 15 juni en landde vier dagen later op Edwards Air Force Base in Californië; het weer op Kennedy Space Center in Florida had weer eens tegengezeten.

Tijdens de controle van de Endeavour na de landing werden scheurtjes in de brandstofleidingen naar de drie hoofdmotoren gevonden. Later werden zulke scheurtjes in alle shuttles gevonden. NASA besloot dat eerst die scheurtjes, hoewel ze niet direct een gevaar zouden opleveren, gerepareerd moesten worden. Hierdoor werden alle shuttlevluchten met enkele maanden uitgesteld. De Columbia die op 19 juli gelanceerd zou worden voor een twee weken durende wetenschappelijke vlucht onafhankelijk van het ruimtestation is uitgesteld tot na de twee ISS vluchten die eigenlijk na de Columbia zouden volgen.

Hoewel de reparaties op schema liggen is het momenteel onduidelijk of Atlantis wel op 28 september zal kunnen vertrekken. In lagers in de grote crawlers, de voertuigen die de shuttles en hun lanceerplatform naar de lanceerplaats rijden, zijn ook scheuren aangetroffen. NASA heeft twee van die crawlers en onderzoekt momenteel of de lagers vervangen moeten worden. De crawlers zijn gebouwd in de jaren zestig om de Saturnus-5 maanraketten naar de lanceerplaats te vervoeren.

Intussen waren Valery Korzun, Sergey Treshchev en Peggy Whitson begonnen met hun programma aan boord van het ruimtestation. Zeker nu er meer faciliteiten zijn dan gedurende eerdere expedities wordt meer tijd besteed aan wetenschappelijke experimenten. De eerste weken werden alleen onderbroken door de aankomst van de Progress M-46, die 28 juni aan de Zvezda module koppelde. Deze onbemande Russische capsule bracht meer dan twee ton aan voorraden naar het ruimtestation.

Kunstmanen en satellieten

Op 28 mei werd de spionage satelliet Ofeq-5 door Israel gelanceerd. De drietraps Shaviyt raket plaatste de satelliet in een retrograde cirkelbaan tussen 369 en 771 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 143,5 graden. De reden voor de ’teruglopende’ baan is dat dan de raket kort na lancering over de Middellandse Zee westwaarts kan vliegen, en zodoende bewoonde gebieden vermeden worden. De meeste lanceringen vinden oostwaarts plaats, zodat de raket een extra zetje krijgt door de rotatie van de aarde. De fotoverkenner Ofeq-5 heeft een massa van ongeveer 300 kilogram.

Nog diezelfde dag werd een tweede militaire satelliet gelanceerd. Deze keer door Rusland, die de Kosmos-2389 in een baan om de aarde bracht. De Kosmos-2389 is waarschijnlijk een navigatie satelliet, en kwam terecht in een baan tussen 950 en 1016 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar is 83 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. De lancering vond plaats met een Kosmos-3M raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland.

Een Ariane-4 in de variant met vier opduwers op vloeibare brandstof bracht op 5 juni de communicatie satelliet Intelsat-905 in een geostationaire baan. De door Loral gebouwde satelliet heeft een droge massa van 1984 kilogram en heeft 2739 kilogram brandstof aan boord.

Een Russische communicatie satelliet voor binnenlands gebruik, de Ekspress-A1R, werd op 10 juni gelanceerd door een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur. De satelliet is gebouwd door NPO PM en Alcatel. De satelliet kwam in een geostationaire baan terecht, ondanks het feit dat de Proton de satelliet en de bovenste DM-2M trap in een parkeerbaan had gebracht die afweek van de gewenste omloop.

Op 15 juni werd de communicatie satelliet Galaxy-3C gelanceerd vanaf het drijvende lanceerplatform Odyssee in de Grote Oceaan, gestationeerd op 0 graden Noorderbreedte en 154 graden Westerlengte. Voor de lancering werd de in de Oekraine gebouwde Zenit-3SL raket gebruikt. De door Boeing gebouwde satelliet gebruikte haar eigen motor om in een geostationaire baan te komen.

Twee vervangers voor het Iridium satellieten netwerk, Iridium-97 en -98, werden op 20 juni gelanceerd door een enkele Rokot raket vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland. De satellieten zijn eigendom van Iridium Satellite LLC, de opvolger van het failiete Iridium LLC. De twee satellieten kwamen in een baan tussen 658 en 669 kilometer hoogte boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar was 86,6 graden.

De Amerikaanse weersatelliet NOAA-M werd op 24 juni door een Titan-2 raket gelanceerd vanaf Vandenberg aan de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een operationele baan tussen 807 en 822 kilometer. De hoek met de evenaar is 98,8 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt. NOAA-M werd NOAA-17 genoemd zodra de satelliet operationeel werd. De satelliet werd gebouwd door Lockheed Martin en heeft een massa van 1475 kilogram.

De twaalfde Ariane-5 raket lanceerde op 5 juli een tweetal communicatie satellieten: Stellat-5 is een communicatie satelliet gebasseerd op de Spacebus-3000 gebouwd door Alcatel. De satelliet wordt geopereerd door France Telecom en EuropeStar. Stellat-5 kwam in haar geostationaire op 5 graden Westerlengte boven de evenaar te hangen.
De tweede satelliet die de Ariane-5 naar boven bracht was de NStar-C, een communicatie satelliet voor NTT DoCoMo in Japan. NStar-C is gebouwd door Lockheed Martin.

Twee Russische militaire satellieten onder de nietszeggende naam Kosmos-2390 en Kosmos-2391 werden op 8 juli door een Kosmos-3M raket gelanceerd vanaf Plesetsk. Beide satellieten kwamen in soortgelijke banen, tussen 1466 en 1507 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar was 82,5 graden. Het tweetal zijn waarschijnlijk Strela-3 communicatie satellieten.

Op 25 juli volgde de lancering van de Kosmos-2392 door middel van een Proton-K raket. Kosmos-2392 is een 2600 kilogram zware fotoverkenner die eigendom is van het Russische Ministerie van Defensie. De foto’s worden ook voor civiele doeleinden gebruikt. De satelliet kwam in een baan tussen 1512 en 1840 kilometer hoogte terecht, onder een hoek van 63,5 graden met de evenaar.

Het zonnestelsel in

CONTOUR (Comet Nucleus Tour) was op 3 juli om 6:47 uur GMT door een Delta-2 raket gelanceerd. CONTOUR is de nieuwste sonde uit het Discovery programma van NASA, waarin planetaire missies worden ondernomen die “sneller, goedkoper en betrouwbaarder” moeten zijn.
Om 6:59 uur kwamen de tweede trap van de Delta raket en CONTOUR in een parkeerbaan tussen 185 en 197 kilometer met een inclinatie van 29,7 graden. Zevenenveertig minuten later werd de tweede trap ontstoken voor 4 seconden waarna de baan tussen 185 en 309 kilometer kwam te liggen. De tweede trap werd afgeworpen en om 7:48 uur GMT werd de PAM-D derde trap ontstoken voor een duur van anderhalve minuut. CONTOUR kwam in een sterk elliptische baan om de aarde tussen 200 en 106689 kilometer hoogte terecht. De hoek met de evenaar bedroeg 30,5 graden. CONTOUR zal tot 15 augustus in deze baan blijven waarna een ingebouwde motor de sonde in een interplanetaire baan om de zon zal brengen. In november 2003 zal CONTOUR dan de komeet 2P/Encke van dichtbij passeren, en in juni 2006 de komeet 73P/Schwassmann-Wachmann-3 bezoeken.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Ongeluk op Baykonur

Een ongeluk op de Russische raketbasis Baykonur in Kazachstan heeft op 12 mei acht dakwerkers het leven gekost.
De dakwerkers waren bovenop het zeventig meter hoge Gebouw 112 aan het werk toen het dak en een gedeelte van de muren plotseling instortten. De dakwerkers moeten op slag dood zijn geweest. Reddingswerkers zijn er in geslaagd zeven lichamen te bergen: tot op het moment van schrijven is het achtste onbereikbaar omdat delen van Gebouw 112 op instorten staan.
In Gebouw 112 was de Russische space shuttle Buran samen met een Energia raket opgeslagen. Zowel de Buran als de Energia werden zwaar beschadigd door het neervallende puin. Het gaat hier om de vluchtwaardige Buran (nummer 1.01) en niet om een testexemplaar zoals in diverse krantenartikelen werd vermeld. Buran 1.01 maakte in november 1988 een geslaagde onbemande testvlucht. Na twee banen om de aarde, maakte de Buran een perfecte automatische landing. Toen kort daarna de Sovjet-Unie uit elkaar viel, was er geen geld meer voorhanden voor het Buran programma, en bleef het bij die ene onbemande testvlucht. De Buran 1.01 werd samen met een nog ongebruikte Energia raket in Gebouw 112 opgeslagen, omdat dat als de meest veilig locatie werd beschouwd.
Op 20 mei maakte de onderzoekscommissie van de Russische staat bekend dat het ongeluk veroorzaakt was door meer dan tien ton dekbedekkingsmateriaal dat op het dak geplaatst was. Er zijn geen plannen om de grote hal van Gebouw 112 te herbouwen. De lage hallen van het complex, die gebruikt worden door TsSKB-Progress (en Starsem) en gering beschadigd werden, zullen waarschijnlijk wel hersteld worden.

Mensen in de ruimte

Momenteel wordt het International Space Station bewoond door de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch. Zij vormen de vierde expeditie die al sinds december vorig jaar aan boord van het ruimtestation is. Hun verblijf zit er bijna op: halverwege juni zullen zij met de bezoekende shuttle Endeavour naar de aarde terugkeren. De Endeavour zal nieuwe voorraden, experimenten en de vijfde expeditie op het ISS afleveren. De lancering van de Endeavour is gepland voor donderdag 30 mei tussen 20 en 24 uur GMT (i.v.m. de mogelijkheid van terroristische aanslagen zal NASA een precieze lanceertijd ongeveer een dag eerder bekend maken).

Kunstmanen en satellieten

Op 15 mei plaatste een Long March-4B raket twee Chinese kunstmanen in een baan om de aarde. Het ging om de weersatelliet Fengyun-1D en de oceaan observatie satelliet Haiyang-1. Fengyun-1D is de eerste van in totaal vijf weersatellieten die gebruikt zullen worden voor lange termijn weersvoorspellingen ten behoeve van de Olympische Spelen die in 2008 in China gehouden worden. Haiyung-1 is de eerste oceaan observatie satelliet van China, en fungeert als proefmodel voor latere soortgelijke satellieten. De lancering vond plaats vanaf de basis Taiyuan in de noordelijke provincie Shanxi.

De experimentele communicatie satelliet van ESA, Artemis, is langzaam maar zeker op weg naar een geostationaire baan op 36.000 kilometer boven het aardoppervlak. Toen de satelliet in juli vorig jaar werd gelanceerd, zorgde een fout aan de tweede trap van de Ariane-5 raket ervoor dat de satelliet in een te lage baan terecht kwam. Met de chemische motoren aan boord van Artemis slaagde men erin de meer dan 600 miljoen euro kostende satelliet in een 31.000 kilometer hoge baan te manoeuvreren.
Vluchtleiders begonnen toen plannen te ontwikkelen om de experimentele ionenaandrijving, eigenlijk bedoeld voor de standregeling van de satelliet, te gebruiken om het resterende verschil in hoogte te compenseren. Hoewel de stuwkracht van een ionenaandrijving zeer laag is, kan deze gedurende maanden achtereen gebruikt worden. Op 19 februari jongstleden werden de ionenmotoren gestart en sindsdien is de satelliet al duizend kilometer hoger geklommen. Zoals het er nu naar uitziet zal Artemis voor het einde van het jaar een geostationaire baan bereiken.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op donderdag 25 april vertrok om 06:26 uur GMT het volgende bezoek voor de ruimtebewoners Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch aan boord van het International Space Station. Op dat moment vertrok vanaf de Russische lanceerbasis Baykonur in Kazachstan een raket met onder de neuskap het ruimteschip Soyuz TM-34. Aan boord van de capsule waren de Russische kosmonaut Yuri Gidzenko, de Italiaan Roberto Vittori en de Zuid-Afrikaanse toerist Mark Shuttleworth. Die laatste had maar liefst 22 miljoen euro moeten betalen voor zijn reisje. Negen minuten na de lancering was de Soyuz in haar baan om de aarde en begon de twee dagen durende jacht op het ISS.
Om 07:55 uur GMT op 27 april koppelde de Soyuz TM-34 langs automatische weg aan de radiale koppelpoort van de Zarya module van het ISS. Anderhalf uur later werden de luiken geopend en konden de twee bemanningen elkaar begroeten. Nog diezelfde dag begonnen de zes ruimtevaarders aan het wetenschappelijke programma, dat genoemd was naar de Italiaanse ontdekkingsreiziger Marco Polo. Hoewel Shuttleworth officieel te boek stond als toerist, keek hij niet alleen uit het raampje maar voerde ook experimenten uit voor wetenschappers in zijn vaderland.
Op 4 mei zat het bezoekje erop en maakten de drie gasten zich op om naar de aarde terug te keren. Op 5 mei om 00:31 uur GMT ontkoppelden Gidzenko, Vittori en Shuttleworth de Soyuz TM-33, waarin zij plaats hadden genomen, van de Pirs module van het station. Er was een goede reden voor dit ‘stuivertje wisselen’; nu hadden de vaste bewoners weer de beschikking over een verse Soyuz capsule en was de Pirs luchtsluis weer beschikbaar voor ruimtewandelingen. Een paar uur later, om 03:52 uur GMT, maakte de Soyuz TM-33 een behouden parachute landing 25 kilometer ten zuidoosten van de stad Arkalyk.

De kans dat onze landgenoot Andre Kuipers binnen een afzienbare tijd een ruimtevlucht zal gaan maken is een stuk kleiner geworden, nadat minister Zalm eind april bekend maakte daar geen geld voor uit te willen trekken. De enthousiaste Kuipers zou in het voorjaar van 2003 per Russische Soyuz een acht- tot tiendaagse vlucht naar het International Space Station maken, maar dat zal nu waarschijnlijk enkele jaren worden uitgesteld.
In tegenstelling tot een ‘echte ruimtetoerist’ zou Nederland maar 7,5 miljoen euro op tafel moeten leggen voor de vlucht; het restbedrag wordt betaald door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. In oktober zal de Belg Frank de Winne een soortgelijke vlucht in een Russische Soyuz maken.

Kunstmanen en satellieten

De Franse aardobservatie satelliet SPOT-5 werd op 4 mei door een Ariane-42P raket, de versie uit de Ariane-4 familie met twee opduwers op vaste brandstof, gelanceerd. Negentien minuten na de lancering kwamen de derde trap en SPOT-5 in een zonsychrone baan over de polen van de aarde. De hoogte van de baan boven het aardoppervlak varieerde tussen 794 en 813 kilometer. De hoek tussen het baanvlak en de evenaar was 98,74 graden. De door Astrium/Toulouse gebouwde SPOT-5 heeft een massa van drie ton, en het belangrijkste instrument aan boord is de HRVIR camera voor opnamen van de aarde met een resolutie van 2,5 meter.
De Idefix amateur radio apparatuur, bevestigd aan de derde trap van de Ariane raket, kwam samen met die trap in eenzelfde baan als SPOT-5. De Idefix apparatuur zal gebruikt worden door AMSAT-F, de Franse tak van de wereldwijde amateur radio organisatie.
Na deze lancering zijn er nog maar vier Ariane-4 vluchten gepland, waarna de Ariane-5 de scepter definitief zal overnemen.

Nog een aardobservatie satelliet werd een paar uur na de SPOT-5 gelanceerd. Het ging om Aqua van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Aqua werd door een Delta-2 raket vanaf de basis Vandenberg op de westkust van de Verenigde Staten. De satelliet kwam in een baan tussen 676 en 687 kilometer hoogte, onder een hoek van 98,2 graden met de evenaar.
Aqua, gebouwd door TRW, heeft een massa van 2934 kilogram, en zal voornamelijk gebruikt worden om de waterhuishouding (oceaan, landwater, waterdamp en ijs) van de aarde te bestuderen.

Eindelijk werd op 7 mei de communicatie satelliet DirecTV-5 gelanceerd. De lancering vond plaats met een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Zeseneenhalf uur na de lancering leverde de Proton de satelliet af in een geostationaire overgangsbaan. Later zou DirecTV-5 haar eigen motor gebruiken om een geostationaire baan op 119 graden westerlengte te bereiken, waar de satelliet lijkt stil te hangen ten opzichte van het aardoppervlak. De lancering van de DirecTV-5 was oorspronkelijk gepland voor 2000, maar een bedrijfsovername, en het geen voorhanden zijn van een plaats op een Atlas-2AS raket, maakte het noodzakelijk om naar een Proton raket als lanceervoertuig over te stappen. Terwijl de satelliet gereed werd gemaakt voor de Proton-vlucht, ontstonden niet nader genoemde technische problemen met de satelliet die voor nog eens zes maanden extra vertraging zorgden.

Recente lanceringen