Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt nu bewoond door de Rus Yuri Onufrienko (commandant) en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch. Zij vormen samen de vierde stambemanning van het station en zullen tot mei 2002 in de ruimte blijven. De eerste week van het nieuwe jaar werd voornamelijk besteed aan het voorbereiden van de ruimtewandeling die op 14 januari zal plaatsvinden. Ook werd een experiment uitgevoerd waarin de groei van nierstenen bij ruimtevaarders in gewichtsloosheid wordt onderzocht.

De eerstvolgende shuttle vlucht staat gepland voor 28 februari 2002 als de Columbia missie STS-109 zal uitvoeren. Gedurende deze elfdaagse vlucht zullen de zeven ruimtevaarders onderhoud verrichten aan de Hubble ruimtetelescoop. Hiervoor zullen maar liefst vijf ruimtewandelingen gemaakt worden.

Op 4 april zal de shuttle Atlantis gelanceerd worden voor missie STS-110. Gedurende deze elfdaagse vlucht zal de S0-Truss (het centrale deel van de grote balk voor de zonnepanelen) met de Mobile Transporter aan het ISS bevestigd worden. De zeven astronauten aan boord van de shuttle zullen het eerste bezoek zijn voor de Expeditie-4 die nu aan boord van het station is.

Waarschijnlijk zal China in januari of februari de derde testvlucht uitvoeren van een Shenzhou ruimtecapsule. De Shenzhou, sterk gelijkend op de Russische Soyuz, moet de Volksrepubliek China in staat stellen de derde natie te worden die zelfstandig mensen in de ruimte kan brengen. In november 1999 en januari 2001 werden respectievelijk de Shenzhou-1 en -2 gelanceerd voor een succesvolle onbemande testvlucht. De eerste bemande vlucht van een Shenzhou wordt in 2004 of 2005 verwacht. China heeft in het verleden al aangegeven dat het op de langere termijn zelfstandig een ruimtestation wil bouwen.

Kunstmanen en satellieten

Op 28 december vond de laatste lancering van het jaar 2001 plaats. Een Tsiklon raket, nu in een drietrapsversie, bracht maar liefst zes Russische communicatie satellieten in de ruimte. De lancering vond plaats vanaf Plesetsk in het noorden van Rusland. Drie van de satellieten, Kosmos-2384 tot en met 2386, maken deel uit van het militaire Strela-3 netwerk. De andere drie satellieten zijn van hetzelfde ontwerp, maar worden gebruikt voor civiele toepassingen. Deze satellieten worden allemaal aangeduid met Gonet-D1, en hebben geen individueel volgnummer gekregen. Alle zes de satellieten zijn in de geplande cirkelvormige banen op 1400 kilometer boven het aardoppervlak onder een hoek van 82,6 graden met de evenaar terecht gekomen. Op 27 december 2000 mislukte de lancering van een soortgelijk sextet.

Het jaar 2001 kan de boeken in als een kwakkeljaar op lanceergebied, met slechts 58 geslaagde lanceringen en een mislukking. Men moet teruggaan naar 1963(!) waarin nog minder lanceringen die een lading in de ruimte brachten plaatsvonden. Dat jaar waren slechts 55 geslaagde lanceringen, en 15 mislukkingen, zodat het totale aantal lanceerpogingen dat jaar nog hoger lag dan in 2001. Ter vergelijking, in 2000 waren er 82 lanceringen en drie mislukkingen. Het meest productieve jaar was 1984 met 129 geslaagde lanceringen.

Het zonnestelsel in

Op 28 december 2001 bevond de Mars Odyssee zich in een baan tussen 99 en 2951 kilometer boven het Marsoppervlak. De hoek van de baan met de Martiaanse equator bedroeg 93 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen liep. Elke omloop, als de Odyssee de planeet het dichtst naderde (het zogenaamde periapsis), werd zij door de atmosferische weerstand iets afgeremd zodat het verste punt van de baan (apoapsis) steeds dichter bij Mars kwam te liggen.

Op 11 januari lag dat verste punt op nog maar 500 kilometer boven het oppervlak. De Odyssee ontstak kleine raketten waardoor het periapsis boven de atmosfeer kwam te liggen. Na deze manoeuvre bevond de Odyssee zich in een baan tussen 201 en 500 kilometer, terwijl de hoek met de evenaar de gehele tijd dezelfde was geweest. Door het luchtremmen heeft de sonde meer dan 200 kilogram brandstof bespaard. De komende maanden zal de Odyssee haar stuurraketten nog enkele malen ontsteken om in april haar definitieve observatiebaan op 400 kilometer hoogte te bereiken.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op maandag 3 december voerden Dezhurov en Tyurin een ruimtewandeling uit om het object te verwijderen dat verhinderde dat de bevoorradingscapsule Progress M1-7 aan het ISS kon koppelen. De twee ruimewandelaars gebruikten de Pirs luchtsluis en begaven zich naar de achterkant van de Zvezda module waar de Progress was aangekoppeld. Daar aangekomen ontdekten ze een rubbere O-ring die zich over de gehele omtrek van het koppelmechanisme uitstrekte. De ring was losgeraakt van de vertrekkende Progress M-45 op 22 november. Met een mes sneden de kosmonauten de O-ring door waardoor het koppelmechanisme weer beschikbaar was voor de Progress M1-7. Vervolgens konden de vluchtleiders zonder problemen de Progress een hechte koppeling met het ruimtestation tot stand laten brengen. Het ruimtelijk uitstapje had 2 uur en 55 minuten geduurd, veel korter dan de vijf uur die vluchtleiders eerder voor deze reparatie hadden gepland.

Na een dag vertraging wegens het slechte weer, vertrok op woensdag 5 december de shuttle Endeavour vanaf Kennedy Space Center voor STS-108. Dit was alweer de 107-de vlucht van een shuttle sinds het programma begon in april 1981, en de twaalfde vlucht ten behoeve van het International Space Station. De Endeavour bracht de vierde expeditie, bestaande uit de Rus Yuri Onufrienko en de Amerikanen Carl Walz en Daniel Bursch naar het ruimtestation. Verder waren de astronauten Dominic Gorie (commandant), Mark Kelly (piloot), Linda Godwin en Daniel Tani aan boord van de shuttle. Twee dagen na de lancering koppelde de Endeavour aan de Destiny module van het ISS. Later die dag namen Onufrienko, Walz en Bursch hun intrek in het ruimtestation, terwijl de oude stambemanning officieel overstapte naar de shuttle.

Op 8 december werd de logistieke module Raffaello uit het vrachtruim van de Endeavour gehaald en aan de Unity module gekoppeld. Vervolgens konden de astronauten in hemdsmouwen Raffaello binnengaan en beginnen met het uitladen van voorraden en experimenten die door de vierde expeditie gebruikt zullen worden.

Tijdens deze shuttlevlucht lag de nadruk op logistieke activiteiten, maar toch werd er een ruimtewandeling gemaakt. Op 10 december maakten shuttle astronauten Linda Godwin en Dan Tani een ruimtelijk uitstapje van 4 uur en 11 minuten. Hun belangrijkste taak was het aanbrengen van thermische dekens rond de motoren van de grote Amerikaanse zonnepanelen van het station. Deze motoren zorgen ervoor dat de zonnepanelen op de zon gericht blijven, ongeacht de oriëntatie van het ruimtestation. Hiervoor moesten de twee ruimtewandelaars naar de top van het P6-Truss, waar ze een geweldig uitzicht hadden op het ISS en de aangekoppelde shuttle. Kort voordat ze de luchtsluis van de shuttle weer binnengingen, monteerden ze nog extra containers met gereedschappen op de buitenkant van de Destiny module van het station. Deze gereedschappen zullen gebruikt worden in april 2002 als het S0-Truss element geïnstalleerd zal worden. Het S0-Truss is het centrale deel van de 108-meter lange balk waaraan de grote zonnepanelen gemonteerd zullen worden.

Op 14 december was men klaar met het uitladen van Raffaello en werd de module teruggeplaatst in het vrachtruim van de shuttle. Een dag later namen de astronauten afscheid van elkaar en ontkoppelde de shuttle van het ISS, dat nu bewoond werd door Yuri Onufrienko, Carl Walz en Daniel Bursch. De Endeavour landde op 17 december om 17:55 uur op de betonnen baan van het Kennedy Space Center. Voor Culbertson, Dezhurov en Tyurin begon de hernieuwde kennismaking met de aardse zwaartekracht na 129 dagen gewichtsloosheid.

Kunstmanen en satellieten

Drie Uragan (het Russische woord voor wervelstorm) satellieten voor het Glonass navigatienetwerk werden op 1 december gelanceerd door een Proton-K raket vanaf de basis Baykonur. Twee satellieten waren nog van het oude Uragan ontwerp, de derde was een splinternieuwe Uragan-M. De Uragan-M heeft een langere levensduur dan het oorspronkelijke ontwerp, die ongeveer drie jaar meeging. Nadat de satellieten in een elliptische baan waren afgeleverd door de Proton, gebruikten ze hun eigen motor om in een cirkelvormige baan op 19.100 kilometer hoogte te komen. De drie satellieten draaien in een vlak die een hoek van 64,8 graden met de evenaar maakt. De satellieten kregen een nummer in de allesomvattende Kosmos-reeks: namelijk nummertje 2380 tot en met 2382. Glonass is het Russische equivalent van het Amerikaanse Navstar navigatienetwerk.

Op 7 december vertrok vanaf de basis Vandenberg aan de westkust van de VS, een Delta-2 raket met twee satellieten aan boord: Jason-1 en TIMED. Jason-1 is een gezamenlijke onderneming tussen de Franse ruimtevaartorganisatie CNES en NASA. Aan boord van de Jason-1 is een Poseidon zeeniveau meter, instrumenten om de baan van de satelliet te bepalen, en een microgolf radiometer voor het vaststellen van de hoeveelheden waterdamp boven zee. De 472 kilogram wegende satelliet zit in een baan tussen 1320 en 1330 kilometer hoogte onder een hoek van 66,0 graden met de evenaar.
De tweede satelliet aan boord van de Delta raket, TIMED van NASA, onderzoekt de interactie tussen de zon en de aarde. De nadruk ligt hierbij op de thermosfeer, mesosfeer en lagere ionosfeer, waarbij de zonnewarmte, atmosferische samenstelling, soortelijke warmte, temperaturen en windrichtingen worden vastgelegd. De satelliet weegt 587 kilogram en zit in een baan tussen 627 en 640 kilometer onder een hoek van 74,1 graden met de evenaar.

Op 10 december werd het eerste exemplaar van de verbeterde meteorologische satelliet Meteor-3M gelanceerd met een Zenit-2 raket vanaf de Baykonur in Kazachstan. De Meteor-3M volgt satellieten op die gebasseerd zijn op het Meteor-3 ontwerp, voor het eerst gelanceerd in 1984. Meteor-3M-1 heeft een massa van ongeveer 2500 kilogram en bevindt zich in een baan tussen 996 en 1015 kilometer onder een hoek van 99,7 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen loopt.
Met de Meteor-3M-1 kwamen ook vier microsatellietjes in een baan om de aarde. De Badr-B is de tweede satelliet van Pakistan, weegt 70 kilogram en heeft een aardobservatiecamera aan boord.
Maroc-Tubsat werd gebouwd door de Technische Universiteit van Berlijn voor de Centre Royal de Teledetection Spatiale van Marokko en heeft een massa van 45 kilogram.Ook Maroc-Tubsat heeft een aardobservatiecamera aan boord en een communicatie experiment.
Kompas is een Russische satelliet, gebouwd door Makeev voor het geofysisch instituut Izmiran. Kompas weegt 80 kilogram en is uitgerust met een magnetometer en sensoren voor het opsporen van aardbevingen.
De 8 kilogram zware Reflektor is gebouwd door NII KP in Rusland en heeft de studie van ruimteafval tot doel. Deze studies worden uitgevoerd in samenwerking met de luchtmacht van de Verenigde Staten.

Een Russische electronische afluistersatelliet, Kosmos-2383, werd op 21 december gelanceerd door een Tsiklon-2 raket vanaf de basis Baykonur. De tweetraps Tsiklon-2 raket werd afgeleid van de R-36 ICBM, in massa geproduceerd tijdens de Koude Oorlog. De Kosmos-2383 kwam in een cirkelvormige baan op 410 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar is 65 graden, zodat een groot gedeelte van het bewoonde aardoppervlak door de satelliet bestreken wordt.

Het zonnestelsel in

Op 28 december 2001 bevond de Mars Odyssee zich in een baan tussen 99 en 2951 kilometer boven het Marsoppervlak. De hoek van de baan met de Martiaanse equator bedroeg 93 graden, zodat de baan nagenoeg over de polen liep. Elke omloop, als de Odyssee de planeet het dichtst naderde (het zogenaamde periapsis), werd zij door de atmosferische weerstand iets afgeremd zodat het verste punt van de baan (apoapsis) steeds dichter bij Mars kwam te liggen.

Op 11 januari lag dat verste punt op nog maar 500 kilometer boven het oppervlak. De Odyssee ontstak kleine raketten waardoor het periapsis boven de atmosfeer kwam te liggen. Na deze manoeuvre bevond de Odyssee zich in een baan tussen 201 en 500 kilometer, terwijl de hoek met de evenaar de gehele tijd dezelfde was geweest. Door het luchtremmen heeft de sonde meer dan 200 kilogram brandstof bespaard. De komende maanden zal de Odyssee haar stuurraketten nog enkele malen ontsteken om in april haar definitieve observatiebaan op 400 kilometer hoogte te bereiken.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het verblijf van Frank Culbertson, Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin, de derde stambemanning die in het ruimtestation ISS woont, loopt op zijn einde. Op 22 november werd het oude vrachtschip Progress M-45 losgemaakt van het ISS om diezelfde dag nog te verbranden in de atmosfeer boven de Grote Oceaan. Vier dagen later werd de Progress M1-7 gelanceerd met voorraden bedoeld voor de vierde expeditie die in december hun intrek zal nemen in het ruimtestation.

Op 26 november koppelde de Progress M1-7 aan de achterste koppelpoort van de Zvezda module, maar men slaagde er niet een hechte verbinding tussen de Progress en het ruimtestation tot stand te brengen. Vermoedelijk werd dit veroorzaakt door een vreemd voorwerp dat in het koppelingsmechanisme was terecht gekomen. Beelden opgenomen door de naderende Progress toonden inderdaad een stuk kabel met een lengte van ongeveer een halve meter voor de achterste koppelingspoort van de Zvezda module.

Hierdoor besloten de vluchtleiders de lancering van de space shuttle Endeavour uit te stellen van 30 november tot op zijn vroegst dinsdag 4 december. Aan boord van de Endeavour zouden naast de vier shuttle astronauten en een logistieke module, ook de driekoppige Expeditie-4 naar het ruimtestation vliegen. De lancering van de Endeavour is gepland om 22:45 uur op 4 december. De vlucht zal elf dagen duren.

Eerst zullen op maandag 3 december zullen Dezhurov en Tyurin een ruimtewandeling maken om het vreemde voorwerp in het koppelmechanisme te verwijderen, zodat de Progress stevig aan het ISS vastgemaakt kan worden. Mocht dit niet mogelijk blijken, dan wordt deze ruimtewandeling uitgevoerd door de shuttlebemanning of de Expeditie-4 astronauten.

In 1987 was er een soortgelijk probleem toen de wetenschappelijke module Kvant-1 aan de hoofdmodule van de Mir werd gekoppeld. Ook toen kon er geen hechte verbinding tot stand gebracht worden. Twee kosmonauten voerden vervolgens een ruimtewandeling uit en ontdekte een stuk isolatie dat in het koppelingsmechanisme was terechtgekomen. Nadat het isolatiemateriaal verwijderd was kon de Kvant-1 definitief aan de Mir vastgemaakt worden.

Kunstmanen en satellieten

De televisiesatelliet DirecTV-4S werd op 27 november gelanceerd met een Ariane-44LP raket vanaf de basis Kourou in Frans-Guyana. De satelliet, model 601HP gebouwd door Boeing, werd door de Ariane in een geostationaire overgangsbaan geplaatst. De satelliet woog tijdens de lancering 4300 kilogram, waarvan 2200 kilogram brandstof. Hughes Electronics is momenteel eigenaar van DirecTV Inc. maar een overname door Echostar wordt voorbereid. DirecTV-4S was tevens het 200-ste ruimtevaartuig dat Boeing voor een commerciële klant heeft gebouwd.

Het zonnestelsel in

De 2001 Mars Odyssey gaat door met het luchtremmen. Elke omloop vliegt de verkenner door de bovenste lagen van de Martiaanse atmosfeer teneinde het verste punt van haar baan dichter bij de planeet te krijgen. Eind januari 2002 moet de Odyssee in haar definitieve observatiebaan op 400 kilometer hoogte komen. Op 30 november lag het verste punt van de omloopbaan op 15.300 kilometer boven het planeetoppervlak.

Genesis is inmiddels gearriveerd in haar omloopbaan rond het Langrange-1 punt, waar de zwaartekracht van de Zon en Aarde in evenwicht met elkaar zijn en is inmiddels begonnen met het verzamelen van zonnewinddeeltjes.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 23 oktober konden Frank Culbertson, Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin hun eerste bezoek verwelkomen sinds zij in augustus hun intrek genomen hadden in het International Space Station. Op die dag koppelde namelijk de Soyuz TM-33 aan de Zarya module van het ruimtestation. Aan boord van de nieuwe Soyuz waren de Russen Victor Afanasyev en Konstantin Kozeev en de Française Claudie Haignere. Haignere werd hiermee de eerste Europese vrouw die naar het International Space Station vliegt. De vlucht van Haignere werd betaald door de Franse ruimtevaartorganisatie CNES, en zodoende droeg de vlucht meer een Frans dan een Europees karakter.

Na een week van gezamelijke experimenten, veelal afkomstig uit Frankrijk, keerden de drie bezoekers op 31 oktober naar de aarde terug. Voor hun terugreis gebruikten ze de oude Soyuz TM-32 zodat de nieuwe Soyuz als reddingsboot beschikbaar was voor de Expeditie-3 leden. Behouden landde de Soyuz TM-32 om 05:59 uur MET op de steppen 180 kilometer ten zuidwesten van Dzhezkazgan.

In de vroege uurtjes van 13 november vond de derde ruimtewandeling vanuit de Pirs module plaats. Deze keer gingen de Amerikaan Culbertson en de Rus Dezhurov naar buiten. Beiden droegen Russische ruimtepakken. Gedurende de vijf uur durende ruimtewandeling completeerden ze de installatie van de Pirs en werd de telescopische Strela kraan aan een test onderworpen. Deze twaalf meter lange handbediende arm wordt zal in de toekomst gebruikt worden om apparatuur rondom het Russische deel van het ISS te verplaatsen. Een soortgelijke kraan is in de jaren negentig gebruikt op de ruimtestation Mir.

Kunstmanen en satellieten

Belgisch eerste satelliet, Proba, werd op 22 oktober om 08:53 uur MEZT gelanceerd. Proba vloog als secondaire lading mee tijdens de testvlucht van Indias PSLV raket. Bij deze lancering werden ook de Indiase experimentele spionagesatelliet TES en de Duitse technologiesatelliet BIRD in een baan om de aarde gebracht. Proba werd gebouwd door Verhaert in Antwerpen. Experimenten aan boord van de satelliet hebben betrekking op aardobservatie en ruimtevaartuig autonomie.

Een Molniya-3 communicatiesatelliet werd op 25 oktober gelanceerd vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland. De satelliet kwam in de geplande elliptische baan tussen 615 en 40.659 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek van de baan met de evenaar bedraagt 62,8 graden en het apogeum ligt boven het noordelijk halfrond, zodat ook de poolgebieden van Siberië bereikt worden.

Het zonnestelsel in

Op 24 oktober bereikte de 2001 Mars Odyssee na een reis van bijna zeven maanden de rode planeet. Om 02:18 uur werd de hoofdmotor ontstoken voor een duur van 20 minuten en 19 seconden. Dertien minuten na het begin van deze raketstoot bereikte de Odyssee met 300 kilometer haar kortste afstand tot Mars. De massa van de ruimtesonde is nu 456 kilogram (inclusief 79 kilo brandstof), terwijl deze direct na lancering nog 725 kilogram bedroeg.

De eerste baan om Mars lag tussen 272 en 26.818 kilometer boven het oppervlak, en werd eens in de 18 uur en 26 minuten doorlopen. De hoek met de Martiaanse evenaar is 93,42 graden zodat de baan nagenoeg over de polen loopt.

Op 26 oktober is het ‘aerobraken’ begonnen, waar de Odyssee door de bovenste lagen van de Marsdampkring (tussen 100 en 120 kilometer hoogte) vliegt om snelheid te verliezen. Op deze wijze zal de sonde over drie maanden haar definitieve observatiebaan op 400 kilometer hoogte bereiken, waarna het wetenschappelijke programma kan beginnen.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 8 oktober maakten de Russen Dezhurov en Tyurin de eerste ruimtewandeling vanuit de nieuwe Pirs luchtsluis annex koppelingsadapter. Dit was tevens de eerste ruimtewandeling terwijl er geen shuttle aan het International Space Station was gekoppeld. Tijdens dit bijna vijf uur durende uitstapje, installeerden ze de Strela kraan op de buitenzijde van Pirs en verwijderden ze enkele thermische dekens. Voor de ruimtewandeling werden Russische Orlan-M ruimtepakken gebruikt.

Precies een week later, op 15 oktober, zwaaide het luik van Pirs weer open en begonnen dezelfde twee kosmonauten aan hun tweede ruimtewandeling van deze vlucht. Nu installeerden ze het Russische Kromka experiment en twee Japanse experimenten op de romp van de Zvezda module. Alle drie de experimenten hebben betrekking op de studie van blootstelling van materialen aan het ruimtemilieu. Ook verwijderden de ruimtewandelaars de plaquette met de Russische vlag van de Zvezda module en vervingen deze door een commercieel logo. De plaquette zal op aarde onderzocht worden. Deze tweede ruimtewandeling duurde vijfenhalf uur.

Op 19 oktober begonnen de voorbereidingen van het komende bezoek van de Soyuz TM-33. De drie bewoners gingen aan boord van hun Soyuz TM-32 reddingscapsule en ontkoppelde deze van de Zarya module. Zestien minuten later koppelden ze hun Soyuz aan de Pirs module, en konden ze het ruimtestation weer binnengaan.

Twee dagen later werd dan de Soyuz TM-33 gelanceerd vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. Aan boord waren de Russen Victor Afanasyev en Konstantin Kozeev, de derde was de Française Claudie Haignere. Haignere is de eerste Europese vrouw die naar het International Space Station vliegt. Op 23 oktober zal de Soyuz aan de Zarya module koppelen. Na een gemeenschappelijk programma met de Expeditie-3 zullen de bezoekers op 31 oktober met de oude Soyuz TM-32 naar de aarde terugkeren.

Kunstmanen en satellieten

Een Titan-4B, de grootste onbemande draagraket van de VS, werd op 5 oktober om 23:21 uur MEZT gelanceerd vanaf de basis Vandenberg in Californië. De lancering was enkele dagen uitgesteld in verband met niet nader genoemde problemen, die waarschijnlijk betrekking hebben gehad op de militaire lading. De draagraket was uitgerust met een 20 meter hoge neuskap en beschikte niet over een bovenste rakettrap. Op basis hiervan, dachtten de analysten dat het hier ging om een verbeterde versie van de Crystal spionage satelliet. De satelliet, kortweg USA-161 genoemd, is waarschijnlijk in een polaire baan om de aarde tussen 150 en 1500 kilometer gebracht.

Ook de tweede lancering van oktober was militair, toen een Kosmos-K raket een communicatiesatelliet lanceerde. De satelliet, gebasseerd op het Raduga ontwerp, zal gebruikt worden om verschillende Russische legeronderdelen met elkaar te laten communiceren. De lancering vond plaats vanaf de basis Baykonur in Kazachstan. 6,5 uur na de lancering kwam de satelliet in een geostationaire overgangsbaan terecht. Later zal de satelliet haar eigen motor gebruiken om een geostationaire positie te bereiken, al werden hier geen nadere mededelingen over gedaan.

Het ontbreekt de Russische overheid aan gelden om zijn zwaar verouderde civiele en militaire satellieten te vervangen. Eerder dit jaar zei Yuri Koptev, hoofd van de Russische ruimtevaartorganisatie RAKA, dat meer dan 80 procent van de ongeveer 100 operationele satellieten, het moment van hun maximaal geplande levensduur al gepasseerd waren.

Wat waarschijnlijk een militaire communicatiesatelliet is, werd op 11 oktober gelanceerd door een Atlas-2AS vanaf Cape Canaveral in Florida. De satelliet werd door de raket in een geostationaire baan afgeleverd en gebruikte later zijn eigen motor om een geostationaire positie te bereiken. De satelliet is eigendom van de National Reconnaissance Office (NRO) van de Verenigde Staten.

De tweede Quickbird commerciële aardobservatiesatelliet werd gelanceerd op 18 oktober met behulp van een Delta-2 raket vanaf Vandenberg. De eerste Quickbird ging verloren toen de lancering in november 2000 mislukte. De Quickbird kwam in een cirkelvormige baan tussen 461 en 465 kilometer. De hoek met de evenaar is 97,2 graden zodat de satelliet nagenoeg over de polen loopt. De satelliet is eigendom van DigitalGlobe (het vroegere EarthWatch) en is een Ball BCP2000 kunstmaan met een massa van 1028 kilogram bij lancering.

De Russische spionagesatelliet Kosmos-2377 landde op 10 oktober op de steppen na een missie van vier maanden. De satelliet is van het Kobal’t ontwerp, welke weer een afgeleide is van de Wostok capsules.

Het zonnestelsel in

Op 24 oktober zal de 2001 Mars Odyssee haar bestemming bereiken, en in een baan om de rode planeet gemaneuvreerd worden. Om 2:30 uur zal de Odyssee haar grote motor gedurende 19,7 minuten ontsteken om in een elliptische baan om Mars te komen. Door middel van aerobraking en meerdere pulsjes van de stuurraketten, zal de Odyssee 90 dagen later haar definitieve observatiebaan over de polen op 400 kilometer boven het Mars oppervlak bereiken.

Op 7 oktober was de 2001 Mars Odyssee nog 4,98 miljoen kilometer verwijderd van Mars, en had zij sinds de lancering op 7 april 2001 al 425 miljoen kilometer afgelegd. De afstand tussen de aarde en de sonde bedroeg op die dag 132 miljoen kilometer "hemelsbreed".

De verkenner Galileo passeerde op 16 oktober voor de 32-ste keer een Jupitermaan, deze keer Io. De sonde passeerde het wolkendek van Jupiter op 343.000 kilometer om 00:52 uur MEZT en vloog om 04:23 uur MEZT over de zuidpool van Io op een hoogte van 181 kilometer. Galileo zal zich nu tot 11 miljoen kilometer van Jupiter verwijderen alvorens op 17 januari 2002 weer langs Io te vliegen.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op dinsdag 11 september konden de drie ruimtevaarders in het ISS, de Amerikaan Frank Culbertson en de Russen Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin, de gevolgen waarnemen van de aanslag op het World Trade Center in New York. Zij vlogen kort nadat de twee wolkenkrabbers waren ingestort over New York, en konden de enorme stof- en rookwolken fotografisch vastleggen. Zij hebben niets kunnen waarnemen van de aanslag op het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie. De astronauten meldden dat zij zeer geschokt waren door deze terroristische aanslagen, en hoopten dat de daders snel voor het gerecht kunnen gebracht worden.

De aanslagen hadden versterkte veiligheidsmaatregelen bij alle vestigingen van NASA tot gevolg. Zo werd het Kennedy Space Center in Florida, waar de gehele shuttlevloot haar onderdak heeft, hermetisch afgesloten, en al het personeel dat daar niet persé moest zijn werd naar huis gestuurd. Ook patrouilleerde continu een helicopter rondom het enorme Vehicle Assembly Building; het gebouw waar de shuttles samen met hun brandstoftank en twee opduwraketten worden klaargemaakt voor lancering.

Beter nieuws voor de bemanning van het ISS kwam op 14 september, met de lancering van een nieuwe module, genaamd Pirs, voor het Russische deel van het ruimtestation. Twee dagen later koppelde de Pirs aan de naar de aarde wijzende nadir poort van de Zvezda woonmodule. De 4 ton wegende Pirs werd door de Progress M-CO1 ruimtesleper naar het station gevlogen. Pirs zal dienst doen als luchtsluis voor ruimtewandelingen buiten het Russische deel van het ISS, en als extra aanlegplaats voor Soyuz en Progress ruimteschepen. Kort na de koppeling van de Pirs aan het ruimtestation voerden de drie ruimtebewoners een korte inspectie uit van de nieuwe uitbreiding en werden voorraden die in de lege module omhoog gestuurd waren uitgeladen. Vooral de pruimen en noten werden door Dezhurov en Tyurin op prijs gesteld: beiden hadden namelijk al enige weken last van darmverstoppingen.

Op 26 september werd de Progress M-CO1 ruimtesleper van de Pirs losgemaakt om diezelfde dag nog in de aardatmosfeer te verbranden. Hiermee is de weg vrijgemaakt voor de eerste ruimtewandeling vanuit Pirs op 8 oktober door Dezhurov en Tyurin. Later zal de Expeditie-3 nog twee ruimtewandelingen uitvoeren.

In de laatste week van september werd bekend dat zowel de zuurstofgenerator Elektron als de airconditioning in de Zvezda module was uitgevallen. Hoewel beide apparaten gerepareerd of vervangen zullen moeten worden, dreigt er geen acuut zuurstoftekort voor de ruimtebewoners. Zowel met de zuurstoftanks van de Amerikaanse luchtsluis Quest als Russische zuurstofpatronen kan een driekoppige bemanning het bijna een half jaar uithouden.

Eind september bevond het International Space Station zich in een cirkelvormige baan op 385 kilometer boven het aardoppervlak met een periode van 92 minuten.

Kunstmanen en satellieten

Op 21 september mislukte de lancering van twee kleine satellietjes, OrbView-4 en QuikTOMS, die door een Taurus raket van Orbital Sciences in een 400 kilometer hoge baan over de polen van de aarde gebracht zouden moeten worden. De eerste trap van de Taurus werkte na behoren, maar toen 85 seconden na de lancering de tweede trap werd ontstoken, begon de raket hevig te slingeren. Na enkele seconden dempte deze slingerbeweging uit en vervolgde de Taurus zijn weg naar de ruimte. Door het slingeren had de raket echter zoveel impuls verloren dat de beoogde baansnelheid niet bereikt kon worden, en de raket en de twee satellietjes boven de Indische Oceaan verbrandden. Aan derde trap van de taurus was bovendien een technologisch experiment en vijftig capsules met gecremeerde resten van overledenen bevestigd.
De 335 kilogram zware OrbView-4 was een aardobservatiesatelliet gebouwd voor OrbImage, en zou de eerste commerciële beelden van de aarde leveren buiten het visuele spectrum. QuikTOMS, met een massa van 162 kilogram, was gebouwd voor NASA en zou metingen gaan verrichten aan de ozon concentraties in de atmosfeer. Dit was de eerste mislukking van een Taurus raket, waarmee tussen 1994 en 2000 vijf succesvolle lanceringen uitgevoerd zijn.

Arianespace lanceerde op 25 september een Ariane-44P vanaf de basis nabij Kourou in Frans-Guyana. De Ariane plaatste de communicatiesatelliet Atlantic Bird-2 in een geostationaire overgangsbaan. De Atlantic Bird-2 is gebouwd door Alcatel en is gebaseerd op het Spacebus 3000 ontwerp. De Atlantic Bird-1, gebouwd door Alenia Spazio, is nog niet gelanceerd. Dit was de laatste lancering van de Ariane-4 versie met vier opduwraketten op vaste brandstof.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse sonde Deep Space-1 heeft op 22 september om 22:30 uur komeet de 19P/Borelly gepasseerd op een kleinste afstand van 2200 kilometer. Later seinde de sonde close-up foto’s door van de nucleus van de komeet. Deep Space-1 is een heliocentrische baan tussen 1,3 en 1,5 Astronomische Eenheden (1 AE = 149.6 miljoen kilometer) van de zon. De hoek met het vlak van de aardbaan is nul graden.

Recente lanceringen