Categorie: Ruimtevaart

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Eind augustus waren de drie bewoners van het ISS, de Amerikaanse commandant Frank Culbertson en zijn Russische collega’s Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin, nog bezig met het uitladen van de Progress M-45 vrachtvaarder. Daarnaast instaleerden de ruimtebewoners een luchtkwaliteitsmeter, werd een van de acht batterijen in de Zvezda woonmodule vervangen, en hielden ze de lopende experimenten in Destiny nauwgezet in de gaten.

Op vrijdag 31 augustus gaf Frank Culbertson een interview aan de Britse BBC. Daarin drukte hij zijn bezorgheid uit over de toename van milieuvervuiling op aarde. Het was hem opgevallen tijdens observaties van de aarde vanuit het ISS dat de zichtbare hoeveelheid stof en smog in de atmosfeer flink is toegenomen sinds zijn eerdere vluchten in 1990 en 1993. Ook is bij riviermondingen goed te zien hoe het vervuilde rivierwater in de zee stroomt.

In de eerste week van september werd een experiment met aan boord gekweekte menselijke nier- en baarmoedercellen afgerond. Doel van het experiment was de onderzoekers meer inzicht te geven in de ontwikkeling van kankercellen, zodat er betere en effectievere medicijnen kunnen ontwikkeld worden.

Het ISS verkeert in een goede conditie terwijl eens het in de 92 minuten op een hoogte van 385 kilometer om de aarde draait.

De tweede Belgische hemelbestormer, Frank de Winne, zal in oktober 2002 in de Soyuz TMA-1 naar het ISS vliegen. Na de een week durende vlucht zal hij en zijn twee Russische collega’s met een oudere Soyuz capsule naar de aarde terugkeren. Andre Kuipers, Neerlands tweede ruimtevaarder, heeft nog geen vlucht toegewezen kregen.

Op 4 september maakte MirCorp hun plannen bekend om in 2004 een commercieel ruimtestation te lanceren. MirCorp probeerde vorig jaar nog het oude Russische ruimtestation Mir te exploiteren, maar verder dan een 76 dagen durend bezoek van twee kosmonauten kwam het toen niet. Afgelopen april betaalde Dennis Tito twintig miljoen dollar aan MirCorp voor een achtdaagse reis naar het ISS, en werd hiermee ’s werelds eerste ruimtetoerist.
MirCorp is nu samen met Energia een haalbaarheidsstudie begonnen naar een klein ruimtestation dat af en toe door kosmonauten en een betalende toerist bezocht zal worden. Het station zal met een Soyuz raket in de ruimte gebracht worden, en dus maximaal acht ton wegen. Dit is dus veel kleiner dan de Russische modules voor Mir en ISS die elk ongeveer twintig ton wegen en met de Proton raket gelanceerd worden. MirCorp wil het station in dezelfde baan als het ISS plaatsen, zodat het tijdens de Soyuz vluchten naar het ISS bezocht kan worden. Aspirant ruimtetoeristen kunnen zich op de website van MirCorp opgeven, maar diegenen die geen twintig miljoen dollar op hun bankrekening hebben staan kunnen misschien beter eerst op zoek gaan naar een sponsor.

Kunstmanen en satellieten

De succesvolle lancering van de eerste H-2A raket op 29 augustus was een geweldigde opsteker voor de Japanse ruimtevaartorganisatie NASDA. Mede door het mislukken van lanceringen van de H-2 raket in 1998 en 1999 was het budget van NASDA onder vuur komen te liggen en konden de Japanners zich niet nog een mislukking veroorloven. Typerend voor de hele situatie was het feit dat verschillende topmanagers al hun ontslagbrief hadden opgesteld voor het geval dat de lancering van de H-2A zou mislukken!
Gelukkig ging alles goed, al werd de start drie uur uitgesteld om een klep in een brandstofleiding te vervangen. Maar om 9:00 uur MEZT vertrok dan toch de 53 meter hoge raket vanaf haar lanceerplatform op het eiland Tanegashima in het zuidwesten van Japan. 29 minuten na de lancering kwam de tweede trap en haar lading, een instrumentenpakket onder de naam VEP-2, in de geplande geostationaire overgangsbaan. Doel van de VEP-2 was het verzamelen van gegevens over het functioneren van de raket gedurende de vlucht. Korte tijd later werd een kleine satelliet, de LRE, afgestoten. De buitenkant van de bolvormige LRE is bezet met spiegels, die laserstralen vanaf de aarde weerkaatsen. Door de tijd te meten hoelang deze laserstralen onderweg zijn kunnen wetenschappers de positie van de satelliet en uiteindelijk de vorm van de aarde precies bepalen.
De tweede en derde lancering van de H-2A raket zijn voorzien voor januari en maart volgend jaar. Daarna zal de raket waarschijnlijk op de commerciële lanceermarkt worden aangeboden.

Op 30 augustus werd de communicatiesatelliet Intelsat-902 door een Ariane-44L in een geostationaire overgangsbaan gebracht. Vanuit haar positie op 62 graden Oosterlengte op 36.000 kilometer hoogte, zal de Intelsat-902 telefoon- en datatransmissie gaan verzorgen voor Europa, het Midden-Oosten, Centraal-Azië, het Verre Oosten en Australië. De satellieten van de negende generatie worden gebouwd door Space Systems/Loral en wegen bij lancering bijna 4700 kilogram. Er zullen tot 2003 nog vijf van deze satellieten voor Intelsat gelanceerd worden.

De Verenigde Staten lanceerden op 8 september een militaire satelliet. De lancering met een Atlas-2AS vond plaats vanaf Cape Canaveral in Florida. Er werd niet vermeld om wat voor soort satelliet het ging, maar de baan (cirkelvormig op 1100 kilometer hoogte) wijst erop dat het een electronische afluistersatelliet betreft.

De Block-E trap van een Vostok raket die op 22 augustus 1975 werd gelanceerd, is op 6 september in de atmosfeer boven de oostelijke staten van de VS verbrand. De vurige terugkeer is door veel mensen waargenomen, wat weer aanleiding gaf tot diverse berichten in de pers. Indertijd plaatsten de Sovjets met deze raket een electronische afluistersatelliet, die kortweg Kosmos-756 werd genoemd, in een baan om de aarde. Deze satelliet is al in 1992 in de atmosfeer verbrand.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

De space shuttle Discovery vertrok met een dag vertraging wegens het slechte weer op 10 augustus om 21:10 uur voor missie STS-105. Dit was de 106-de shuttlevlucht sinds het programma begon in april 1981, de dertigste voor de Discovery zelf, en het elfde bezoek van een shuttle aan het International Space Station. Naast de vier shuttleastronauten Scott Horowitz (commandant), Frederick Struckow (piloot), Patrick Forrester en Daniel Barry, waren ook de drie leden van de Expeditie-3, bestaande uit de Amerikaanse commandant Frank Culbertson en de Russen Vladimir Dezhurov en Mikhail Tyurin aan boord. In het vrachtruim van de Discovery bevond zich de logistieke module MPLM-Leonardo, die voor de tweede keer de ruimte inging. De Leonardo bevatte voorraden en nieuwe experimenten voor het ISS en de Expeditie-3.

Twee dagen later koppelde de Discovery aan de PMA-2 koppelingsadapter van de Destiny laboratoriummodule van het ISS, en enkele uren later konden de ruimtebewoners Yuri Usachev, Jim Voss en Susan Helms, die al sinds afgelopen maart in het station woonden, hun gasten verwelkomen.

Op 13 augustus werd de MPLM-Leonardo met de robotarm van de shuttle uit het vrachtruim van de Discovery gehaald en aan de Unity module van het ruimtestation gekoppeld. Dit was de eerste maal dat alle zes koppelpoorten van Unity tegelijk bezet waren. De daarop volgende dagen besteedden de ruimtevaarders aan het uitladen van meer dan drie ton aan materialen, experimenten en voorraden voor de Expeditie-3 bemanning.

Op 16 en 18 augustus werden door Dan Barry en Pat Forrester ruimtewandelingen gemaakt. Tijdens deze twee uitstapjes werden koelleidingen, handrails en elektriciteitskabels aan de buitenkant van Destiny bevestigd, die gebruikt zullen worden voor de installatie van de S0-Truss begin volgend jaar. De S0-Truss is het eerste element van de grote dwarsbalk met de zonnepanelen zal gaan vormen. Ook installeerden de ruimtewandelaars een experiment met meer dan 1500 verschillende soorten constructie- en biologische materialen die ongeveer een jaar aan de ruimte blootgesteld zullen worden.

Op 20 augustus, nadat een dag eerder de MPLM-Leonardo weer in het vrachtruim van de shuttle geplaatst was, namen de ruimtevaarders afscheid van elkaar. Usachev, Voss en Helms voegden zich bij hun collega’s in de shuttle, terwijl de Expeditie-3 aan hun verblijf aan boord van het ISS begonnen. Begin december zal de Expeditie-3 met de shuttle Endeavour naar de aarde terugkeren. Om 14:52 uur ontkoppelde de Discovery en vloog daarna een rondje rond het ISS om zich vervolgens te verwijderen. De 21ste zette de bemanning nog een klein satellietje, met de toepasselijke naam Simplesat, overboord. En dag later, om 18:23 uur landde de Discovery op de verharde baan van het Kennedy Space Center in Florida, en begon voor Yuri Usachev, Jim Voss en Susan Helms de hernieuwde kennismaking met de zwaartekracht na 167 dagen gewichtsloosheid.

Veel tijd kregen de nieuwe bewoners van het ISS niet om aan hun nieuwe situatie te wennen. Op 23 augustus arriveerde het onbemande Russische vrachtschip Progress M-45. De Progress M-45 koppelde aan de achterzijde van de Zvezda woonmodule. Een dag eerder was die ‘leveranciersingang’ vrijgemaakt door de oude Progress M1-6, dat diezelfde dag nog verbrandde in de atmosfeer boven de Grote Oceaan. De Progress M-45 had 1420 kilo aan stuksgoederen, 890 kilo brandstof, 45 kilo zuurstof en 210 liter water aan boord, en de ruimtebewoners begonnen dan ook direct met het uitladen van de Progress.

Op 24 augustus werd bekend dat de baanmodule van de Shenzhou-2, het tweede prototype van een Chinese bemande capsule die begin dit jaar vloog, boven de Grote Oceaan verbrand was. De Shenzhou bestaat net als de Russische Soyuz uit een motorsectie, een landingscapsule en een baanmodule. Al op 16 januari landde de terugkeercapsule in Binnen-Mongolië na een vlucht van zes dagen. De eerste onbemande testvlucht van de Shenzhou vond plaats in november 1999. De verwachting is dat China de komende jaren nog enkele onbemande testvluchten met de Shenzhou zal uitvoeren, alvorens ’taikonauten’ in de ruimte zullen verschijnen.

Kunstmanen en satellieten

Europa’s experimentele communicatiesatelliet, Artemis heeft een baan op 31.000 kilometer hoogte bereikt. Vanuit deze baan zal de satelliet geleidelijk omhooggebracht worden tot de geostationaire baan op 36.000 kilometer hoogte. Artemis gebruikt daarvoor haar eigen stuurraketten, nadat de satelliet op 12 juli in een te lage baan werd afgeleverd door haar Ariane-5 raket. Onderzoek heeft inmiddels uitgewezen dat de bovenste trap van de Ariane nooit haar maximale stuwkracht heeft bereikt door verbrandingsinstabiliteit in de motor. Arianespace verwacht eind november weer een Ariane-5 te kunnen lanceren, twee maanden later dan volgens het oorspronkelijke schema. Door het gebruik van de manoevreerbrandstof in Artemis om de gewenste geostationaire baan te bereiken, zal de geplande operationele levensduur van 10 jaar van de satelliet drastisch verminderen.

Op 24 augustus werd een Russische militaire satelliet gelanceerd. Voor de lancering om 21:45 uur werd gebruik gemaakt van een Proton-K, Rusland’s krachtigste draagraket. De lading, onder de naam Kosmos-2379, kwam kort daarna in een overgangsbaan naar een geostationaire baan. Dit zou erop kunnen wijzen dat de Kosmos-2379 een ‘early warning’ satelliet is, die moet waarschuwen als er ergens ter wereld een raketlancering plaatsvindt. En andere mogelijkheid is dat de kunstmaan als communicatiesatelliet gebruikt zal worden door het Russische leger.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse sonde Genesis werd op 8 augustus om 15:13 uur gelanceerd met een Delta-2 raket vanaf Cape Canaveral aan de oostkust van Florida. Elf minuten later kwam de tweede trap en de kunstmaan in een parkeerbaan om de aarde tussen 185 en 197 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar was 28,5 graden. Om 17:12 uur werd de tweede trap nog eens ontstoken en kwam de combinatie in een ellipsvormige baan tussen 182 en 3811 kilometer boven het aardoppervlak. Een minuut later gaf de derde trap, een Star-37 motor op vaste brandstof, de laatste zet en kwam het hoogste punt van de baan (apogeum) op 1,2 miljoen kilometer van de aarde te liggen. Als Genesis in november haar apogeum bereikt zal zij met kleine stuurraketten in een halobaan rond het Lagrange-1 punt, waar de zwaartekracht van de Zon en de Aarde even groot zijn, gebracht worden. Vanuit die positie zal Genesis tweeënhalf jaar deeltjes uit de zonnewind verzamelen alvorens in september 2004 naar de aarde terug te keren.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station (ISS) wordt momenteel bemand door de tweede expeditie, bestaande uit de Russische commandant Yuri Usachev en de Amerikanen Jim Voss en Susan Helms. Zij hebben in maart hun intrek genomen in het ruimtestation, en nu loopt hun verblijf op een eind. Later deze maand zullen ze worden afgelost door een nieuwe bemanning en per shuttle naar de aarde terugkeren.

De laatste maand hebben de ruimtebewoners besteed aan het activeren van de nieuwe luchtsluismodule Quest, die in juli door de shuttle Atlantis naar het ISS gebracht was, en het afronden van diverse wetenschappelijke experimenten. Ook werd het station op orde gebracht voor de nieuwe bewoners die op 11 augustus zullen arriveren in de shuttle Discovery tijdens de STS-105 missie.

Maandagavond begon de driedaagse countdown voor de lancering van de space shuttle Discovery. De lancering van de Discovery is gepland voor donderdag 9 augustus om 21:38 uur. Naast vier shuttle astronauten, zullen ook de drie leden van de derde expeditie naar het ISS mee naar de ruimte vliegen. De Expeditie-3 zal tot eind november aan boord van het ruimtestation blijven. In de logistieke module Leonardo zullen nieuwe voorraden en experimenten naar het ISS gebracht worden.

Kunstmanen en satellieten

Voor het eerst in bijna vijf jaar heeft Rusland weer een wetenschappelijke satelliet gelanceerd (de mislukte lancering van de Mars-96 in november 1996 was de laatste tot nu toe). De 2260 kilogram zware Koronas-F beschikt over vijftien instrumenten voor het verrichten van onderzoek aan onze Zon, en zal gebruikt worden door geleerden uit Rusland, Georgië, Slovakië, Polen, Duitsland, Groot Britannië en de Verenigde Staten. De satelliet is gebouwd door KB Yuzhnoe in Dnepropetrovsk, Oekraïne. De lancering met een Tsyklon-3 raket vond plaats vanaf de basis Plesetsk in Noord-Rusland op 31 juli om 8:00 uur. Bijna een uur later later kwam de Koronas-F in haar geplande operationele baan om de aarde tussen 486 en 529 kilometer hoogte. De baan maakt een hoek van 82,5 graden met het vlak van de evenaar en loopt dus nagenoeg over de polen.

Op 6 augustus om 07:28 uur werd een satelliet, onder de nietszeggende naam DSP-21, gelanceerd voor het Amerikaanse Ministerie van Defensie. Voor de lancering werd een Titan-4B raket gebruikt, de krachtigste onbemande draagraket van de Verenigde Staten. Zeven uur na de lancering kwam de DSP-21 in een geosynchrone baan om de aarde. De satelliet is uitgerust met infrarode apparatuur om de warmte van een lancering van het aardoppervlak te detecteren, zodoende om vroeg vast te kunnen stellen of er sprake is van een vijandige aanval op Amerika. De DSP-21 is gebouwd door TRW en weegt 2300 kilogram.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse robotverkenner Galileo passeerde op 6 augustus de Jupitermaan Io. De dichtste nadering vond plaats om 04:59 uur op een hoogte van 200 kilometer boven Io. Zeven minuten eerder bereikte Galileo de dichtste afstand tot Jupiter (perijove) gedurende deze omloop, namelijk 350.000 kilometer. Hoewel de passage succesvol verlopen is, zijn er indicaties dat de camera van de Galileo op het moment van dichtste nadering tot Io niet gefunctioneerd heeft. Reeds vorig jaar waren er problemen met de camera en men vermoed dat deze veroorzaakt worden door de sterke stralingsvelden rondom Jupiter. Sinds Galileo in december 1995 in een baan rond de reuzenplaneet kwam, heeft het toestel al meer dan drie maal zoveel straling te verwerken gehad als waar oorspronkelijk mee rekening gehouden was door de bouwers.

De Amerikaanse sonde Genesis zal op 8 augustus om 16:13 uur gelanceerd worden. Genesis zal tweeënhalf jaar rond het Lagrange-1 punt, waar de zwaartekracht van de Zon en de Aarde even groot zijn, gaan cirkelen. Dat punt ligt op de lijn Aarde-Zon, op ongeveer 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Op die positie zal Genesis drie collectoren ontplooien die deeltjes uit de zonnewind moeten opvangen. Wetenschappers hopen zo meer over de zonnewind, de opbouw van onze centrale ster en het ontstaan van het zonnestelsel te weten te komen. In september 2004 zal Genesis als eerste interplanetaire sonde naar de aarde terugkeren om de verzamelde zonnewinddeeltjes af te leveren.