Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Het zonnestelsel in

Messenger fotografeert nog onbekend deel van Mercurius
De in 2004 gelanceerde Amerikaanse sonde Messenger heeft op 14 januari de eerste van een drietal geplande scheervluchten langs de planeet Mercurius uitgevoerd. Mercurius is de planeet in het zonnestelsel die het dichtst bij de zon staat, en is pas door een ruimtesonde in de jaren zeventig onderzocht toen de Mariner-10 driemaal langs de planeet vloog. De Mariner-10 kon toen maar de halve planeet in kaart brengen, omdat tijdens elke passage steeds dezelfde zijde naar de zon gericht was.
Messenger heeft nu tijdens haar scheervlucht 1213 foto’s van de planeet genomen, waarbij ongeveer de helft van de onbekende zijde ook in beeld kon worden gebracht. Het voorheen onbekende terrein heeft een grote gelijkenis met het reeds bekende deel van Mercurius, en is voornamelijk grijs en zwaar bekraterd. Mercurius lijkt qua uiterlijk veel op onze maan, maar dan zonder de donkere basaltzeeën die onze maan zo karakteriseren. Tijdens de passage naderde Messenger de planeet tot op 200 km, en verloor zij snelheid ten opzichte van Mercurius. Na nog twee passages langs de planeet, waarbij de sonde nog meer snelheid zal verliezen, is de eigen motor in maart 2011 in staat om de Messenger als eerste sonde in een baan rond Mercurius te plaatsen.

Kans inslag planetoïde op Mars nihil
Astronomen hebben de kans dat planetoïde 2007 WD5 op 30 januari inslaat op Mars bijsteld van 1 op 75 naar 1 op 10.000. Door meerdere waarnemingen over een langere periode te verrichten, konden de wetenschappers de baan van de planetoïde met een grotere nauwkeurigheid voorspellen. 2007 WD5 zal de planeet waarschijnlijk op een afstand van 23.000 kilometer boven het oppervlak passeren.

Mensen in de ruimte

Ruimtestation ISS en Atlantis STS-122
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-62 aan de Pirs module is afgemeerd.
De lancering van de space shuttle Atlantis, die het Europese ruimtelaboratorium Columbus naar het ISS zal brengen, is inmiddels vastgesteld op niet eerder dan 7 februari. In het kader van het onderzoek naar de problemen met de brandstofsensoren, heeft men testen uitgevoerd op een verwijderde stekker. Deze testen hebben aangetoond dat deze stekker elektrisch slechter geleiden bij de lage temperaturen die optreden als de grote externe brandstoftank is gevuld met vloeibare waterstof van -253°C. NASA heeft er nu vertrouwen in dat hiermee het probleem van de defecte brandstofsensoren tot het verleden behoort.

Ruimtetoeristen moeten op zoek naar alternatief vervoer
Rusland verwacht dat het ruimtetoerisme zoals we dat de afgelopen jaren hebben gezien, vanaf 2009 niet meer mogelijk zal zijn. Tot op heden hebben vijf toeristen een ruimtevlucht gemaakt naar het ruimtestation ISS; allen als passagier in een Soyuz capsule. Vanaf 2009 zal de vaste bemanning van het ISS worden uitgebreid van drie naar zes personen. Deze zes ruimtevaarders zullen alleen nog per Soyuz naar en van het station worden gebracht, omdat de Amerikaanse shuttle tegen het einde van dit decennium wordt uitgefaseerd. De Soyuz heeft maar ruimte voor drie bemanningsleden, en er zullen vanaf 2009 vier Soyuz vluchten per jaar plaats moeten vinden zodat alle bemanningsleden na gemiddeld een half jaar in het ISS afgelost kunnen worden. Dit schema laat dus geen ruimte over voor extra passagiers zoals gastruimtevaarders of betalende ruimtetoeristen.

Kunstmanen en satellieten

Weer geslaagde lancering Zenit-3SL raket
Sea Launch heeft op 15 januari weer een geslaagde lancering van haar Zenit-3SL raket uitgevoerd waarbij een commerciële communicatiesatelliet in de ruimte werd gebracht. De voorgaande lancering in januari 2007 mislukte toen de raket explodeerde op het moment van opstijgen. Hierbij werd het drijvende lanceerplatform Odyssee zwaar beschadigd. Het ongeluk indertijd werd veroorzaakt door metaalresten welke tijdens de ontsteking van de eerste trap de turbopompen werden ingezogen.
Sea Launch voert haar lanceringen uit van een drijvend lanceerplatform dat naar de equator in de Grote Oceaan wordt gesleept, alwaar de raket maximaal voordeel haalt uit de omwentelingssnelheid van de aarde en dus efficiënter ladingen in een baan om de aarde kan plaatsen. Dit is met name interessant voor communicatiesatellieten die in de geostationaire baan op 35.900 kilometer hoogte gebracht moeten worden.

India lanceert Israëlische militaire satelliet
De Israëlische militaire radarverkenner Polaris is op 21 januari door een Indiase raket, de Polar Satellite Launch Vehicle (PSLV), in een omloopbaan om de aarde gebracht. Hoewel de missie van de Polaris officieel is om nieuwe radartechnieken te demonstreren, wordt de 300 kg zware satelliet tevens gebruikt om met name Iran te observeren.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

Ruimtestation ISS
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-61 aan de Pirs module is afgemeerd.
Op 18 december maakten Whitson en Tani een ruimtewandeling, met als belangrijkste doel het grote lager aan de stuurboordszijde van het station nogmaals te inspecteren. Dit lager wordt gebruikt om de zonnepanelen aan die kant van het station naar de zon te richten, maar doordat het mechanisch aanloopt kan het nu niet gebruikt worden.
Een dag later kreeg Daniel Tani te horen dat zijn 90-jarige moeder bij een verkeersongeluk om het leven was gekomen. Tani zal pas in januari met de shuttle Atlantis naar de aarde terugkeren, en zal dus niet aanwezig kunnen zijn bij de uitvaart. NASA spreekt van te voren af of astronauten tijdens hun ruimtevlucht over dergelijke familieomstandigheden geïnformeerd willen worden, of ervoor kiezen om dit pas na afloop van hun vlucht te horen. Om Tani te helpen het verlies te verwerken, is er extra psychologische hulp beschikbaar in het vluchtleidingscentrum.
Op 22 december werd de Progress M-61, nu volgeladen met afval en overbodige spullen, losgekoppeld van de Pirs module. Een dag later vertrok vanaf de lanceerbasis Baykonur in Kazachstan de Progress M-62, welke op 26 december aan de Pirs module koppelde.

Lancering Atlantis niet eerder dan 10 januari
NASA heeft bekend gemaakt dat de space shuttle Atlantis sowieso niet voor 10 januari gelanceerd zal worden, maar het zou ook nog enkele weken later kunnen worden. Het extra uitstel wordt veroorzaakt door de problemen met de brandstofsensoren in de externe tank. Op 18 december werd deze tank bij wijze van test volgetankt met vloeibare waterstof. Ook nu waren er weer problemen met enkele brandstofsensoren, en NASA denkt dat de oorzaak ligt in een elektrische stekker tussen de Atlantis en de tank. NASA zal nu proberen de elektrische verbindingen in deze stekker op het lanceerplatform te repareren. Atlantis zal het Europese ruimtelaboratorium Columbus naar het ISS brengen.

Kunstmanen en satellieten

Europees navigatiesysteem Galileo komt er toch
De Europese Unie heeft besloten dat het Europese navigatiesatellietennetwerk Galileo er toch moet komen. Ongeveer een jaar geleden trok het Europese bedrijfsleven zich terug uit het project omdat het commercieel nooit rendabel geëxploiteerd zal kunnen worden. Sommige EU-lidstaten suggereerden zelfs om het hele project te annuleren.
Vorige maan bereikten de lidstaten toch nog overeenstemming over de financiering. Uit het potje van landbouw wordt een meevaller gebruikt om 1,6 miljard euro bij te dragen in de ontwikkeling van Galileo. De overige 800 miljoen euro haalt de Europese ruimtevaartorganisatie ESA uit fondsen voor innovatie en onderzoek.
In 2013 moeten de 24 Galileo satellieten in hun baan om de aarde gebracht zijn. Galileo heeft een betere dekking en precisie dan het Amerikaanse GPS systeem. De EU wil met Galileo strategisch onafhankelijk worden van GPS, dat beheerd wordt door het Amerikaanse Ministerie van Defensie.

Het zonnestelsel in

Mogelijke inslag planetoïde op Mars
Astronomen hebben berekend dat er een kleine kans is van 1 op 75 dat de in november ontdekte planetoïde 2007 WD5 op 30 januari 2008 op Mars inslaat. 2007 WD5 heeft een diameter van ongeveer 50 meter, en zou een inslagkrater met een doorsnede van een kilometer kunnen vormen. Astronomen zullen de baan van 2007 WD5 de komende weken blijven observeren, waarna de inslagkans waarschijnlijk snel kleiner zal worden. Mocht de planetoïde echter toch op Mars inslaan, dan komt zij ergens in het gebied ten noorden van het Amerikaanse marswagentje Opportunity terecht. Zowel de Amerikaanse Mars Reconnaissance Orbiter als de Europese Mars Express zouden zo’n inslag vanuit hun omloopbaan om de planeet van dichtbij kunnen gadeslaan.

Deep Impact op weg naar komeet
NASA heeft de sonde Deep Impact, welke op 4 juli 2005 een projectiel op de komeet Tempel-1 liet inslaan, op weg gestuurd naar de komeet Hartley-2. Op 11 oktober 2010 zal Deep Impact, welke nu Epoxi is gedoopt, langs Hartley-2 vliegen.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

Ruimtewandeling voor bemanning ISS
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-61 aan de Pirs module is afgemeerd.
Op zaterdag 24 november voerden Whitson en Tani de derde van een serie geplande ruimtewandelingen uit. Tijdens het zeven uur durende uitstapje verbonden ze het koelsysteem van de nieuwe koppelmodule Harmony met de rest van het ruimtestation. Ook voerden ze een inspectie uit aan het grote lager aan de stuurboordzijde van het station. Dit lager stelt de grote zonnepanelen aan die kant in staat om de zon te blijven volgen terwijl het station haar baantjes rond de aarde trekt. Al tijdens de vorige shuttlevlucht was gebleken dat dit lager beschadigd was, en het doel van de inspectie was dan ook om meer informatie te verzamelen zodat ingenieurs op de grond een reparatieplan kunnen opstellen.

Lancering Europees ruimtelaboratorium Columbus uitgesteld naar januari
De lancering van de space shuttle Atlantis met het Europese ruimtelaboratorium Columbus voor missie STS-122, werd op 6 en 9 december afgelast toen tijdens het tanken bleek dat enkele sensoren in de externe brandstoftank niet naar behoren functioneerden. Deze sensoren moeten waarschuwen als de waterstof in de tank op is, om te voorkomen dat de drie hoofdmotoren met een te zuurstofrijk brandstofmengsel gevoed zouden worden. Daardoor zou de verbrandingstemperatuur onmiddelijk omhoog springen, met catastrofale gevolgen voor de motorkamer.
Omdat de baan van het ISS de komende weken na een lancering vanaf Florida niet bereikt kan worden, kan pas op 2 januari op zijn vroegst weer een lanceerpoging worden ondernomen.

Kunstmanen en satellieten

Italië lanceert militaire satelliet
Een Amerikaanse Delta-2 raket heeft op 9 december een Italiaanse militaire radarsatelliet gelanceerd. Cosmo-2 is het tweede exemplaar in wat een netwerk van uiteindelijk vier operationele satellieten moet worden, en heeft een radar aan boord met een grondoplossend vermogen van minder dan een meter. Het systeem wordt naast militaire toepassingen ook voor civiele aardobservatie gebruikt van met name het Middellandse Zee-gebied.

Het zonnestelsel in

NASA selecteert nieuwe onbemande maanmissie
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie heeft een nieuwe onbemande missie naar de maan geselecteerd, genaamd GRAIL. In 2011 zullen twee sondes in een baan om de maan worden gebracht. Door de precieze afstand tussen de twee sondes te meten, kunnen subtiele variaties in het zwaartekrachtsveld gemeten worden. Hiermee verkrijgen wetenschappers meer inzicht in hoe de massa onder het oppervlak tot aan de kern van de maan is verdeeld. Het concept is afgeleid van de in 2002 GRACE satellieten welke hetzelfde in een aardbaan hebben gedaan. Net als GRACE is de maanmissie GRAIL ook een gezamelijke Amerikaans-Duitse onderneming.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

ISS: Harmony module gereed voor verdere expansie station
Het ruimtestation ISS wordt momenteel bewoond door de Expeditie-16 bemanning, bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani, en de Rus Yuri Malenchenko. Het ruimteschip Soyuz TMA-11 is gekoppeld aan de Zarya module, terwijl het vrachtschip Progress M-61 aan de Pirs module is afgemeerd.
Op 9 november voerde Whitson en Malenchenko de eerste van een drietal geplande ruimtewandelingen uit voordat begin december de Europese laboratoriummodule Columbus geïnstalleerd kan worden. Tijdens deze eerste ruimtewandeling maakten ze de elektrische verbindingen los tussen de koppeladapter PMA-2 en het Destiny laboratorium.
Drie dagen later maakte de robotarm zich vast aan de PMA-2, waarna de bouten waarmee de adapter aan Destiny bevestigd was losgedraaid. De robotarm positioneerde de PMA-2 vervolgens tegen het uiteinde van de Harmony module waarna deze twee met elkaar verbonden konden worden.
Op 15 november werd vervolgens de combinatie Harmony/PMA-2 losgemaakt van haar tijdelijke positie op de Unity module, en werd het geheel naar de voorzijde van het station gebracht om in haar definitieve locatie aan Destiny gekoppeld te worden. Hiermee bevindt de PMA-2 weer in een geschikte positie om als koppelpoort voor bezoekende shuttles te fungeren.

Op 20 november konden Whitson en Tani de tweede ruimtewandeling uitvoeren, gedurende welke ze electrische verbindingen tussen Harmony en Destiny aanlegden en koelleidingen installeerden. Op 24 november zal de derde en laatste ruimtewandeling worden uitgevoerd, waarna Harmony gereed moet zijn om begin december de shuttle Atlantis met het Europese laboratorium Columbus te kunnen ontvangen. Harmony dient als koppelmodule waaraan de Europese en Japanse modules bevestigd zullen worden, en als zodanig is het functioneren van Harmony kritisch voor het ISS.

Europees ruimtelaboratorium Columbus gereed voor lancering
Op 10 november is de space shuttle Atlantis is samen met haar externe brandstoftank en opduwraketten op haar mobiele lanceerplatform, naar lanceerplaats 39A van het Kennedy Space Center gebracht. Al eerder was de lading, het Europese ruimtelaboratorium Colombus, in een speciale container naar de startplaats gebracht. De Columbus module werd op 11 november in het vrachtruim van de Atlantis geïnstalleerd.
Atlantis zal op zijn vroegst op 6 december gelanceerd worden voor missie STS-122, de vierde en laatste shuttlevlucht van dit jaar. De zeven astronauten, waaronder twee Europeanen, zullen Columbus aan het ISS bevestigen en de module activeren. Columbus is de belangrijkste bijdrage van Europa aan het ISS project, en het project heeft, mede door herhaaldelijke wijzigingen en vertragingen van Amerikaanse zijde, bijna 20 jaar in beslag genomen.

Kunstmanen en satellieten

Geslaagde vlucht Delta-4 Heavy raket
De tweede vlucht van de Delta-4 Heavy raket op 11 november is een volledig succes geworden. Dit was tevens de eerste operationele vlucht, daar de lading een Amerikaanse militaire satelliet was. De Delta-4 Heavy is naast de space shuttle de krachtigste Amerikaanse draagraket, en zij gebruikt drie identieke eerste trappen welke naast elkaar geplaatst zijn.
Tijdens de eerste lancering in december 2004 werd de gewenste baan niet bereikt, omdat de motoren van de eerste trap 9 seconden te vroeg werden uitgeschakeld. Dat gebeurde toen er door cavitatie dampbelletjes in de brandstofleidingen ontstonden, wat door de sensors verkeerd geïntepreteerd werd als een teken dat de brandstof op was, waarop de computer de motoren te vroeg uitschakelde. Gelukkig was er bij die eerste lancering alleen een testmassa aan boord. Het onderzoek naar het cavitatieprobleem heeft zo’n lange tijd in beslag genomen, door de complexiteit van de drie tegelijkertijd werkende rakettrappen.

Het zonnestelsel in

Rosetta passeert de Aarde op weg naar komeet
De in 2004 gelanceerde Europese ruimtesonde Rosetta, op weg naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, heeft op 13 november voor de tweede maal de aarde gepasseerd. De kortste passage vond plaats om 20:57 uur op een hoogte van 5300 kilometer boven de zuidelijke Grote Oceaan. Tijdens de passage testte men de instrumenten aan boord, en zo nam Rosetta diverse foto’s van de aarde en de maan en verrichtte diverse andere metingen.
Rosetta zal in november 2009 voor de laatste maal de aarde passeren, waarna de sonde in 2014 als eerste sonde in een baan om een komeet gebracht zal worden. Ook zal Rosetta een klein landertje naar het oppervlak van de komeetkern sturen. Al eerder, in september 2008, zal Rosetta de planetoïde 2867 Steins passeren.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van actuele gebeurtenissen in de ruimtevaart. De genoemde tijden zijn in UT (Universal Time).

Mensen in de ruimte

ISS en Discovery STS-120: Succesvolle reparatie zonnepaneel
Op 26 oktober werd, tijdens de eerste ruimtewandeling van de gezamenlijke vlucht van ISS en Discovery, de nieuwe koppelmodule Harmony op haar tijdelijke locatie aan de bakboordszijde van de Unity module gekoppeld. Daarnaast maakten ruimtewandelaars Parazynski en Wheelock de electrische verbindingen en koelleidingen tussen segment P6 en de rest van het station los.
Twee dagen later werd P6 met behulp van de robotarm van het station losgemaakt en overhandigd aan de robotarm van de shuttle. Deze operatie werd gadegeslagen door ruimtewandelaars Parazynski en Tani. Diezelfde dag voerde Tani ook een inspectie uit aan het grote rotatiescharnier waarmee de zonnepanelen aan stuurboord naar de zon kunnen worden gericht. Tani vond metaalspanen in het scharnier, waarna NASA besloot deze buiten dienst te stellen totdat de oorzaak van de beschadiging vastgesteld kan worden. Als P6 in haar definitieve positie geplaatst is, is er immers toch al voldoende energie beschikbaar zijn voor de installatie van het Europese Columbus laboratorium gepland voor december.

Tijdens de derde ruimtewandeling op 30 oktober, pakte de robotarm van het ISS het segment P6 over van de shuttlearm en koppelde deze aan het uiteinde van P5. Parazynski en Wheelock maakten vervolgens de electrische verbindingen tussen P6 met de rest van het station. Daarna werd de radiator en het eerste zonnepaneel uitgeklapt. Echter toen het tweede zonnepaneel voor 80% was uitgerold, ontstond er een serieus probleem. Een met zonnecellen bedekte deken, bleef achter een van de geleidedraden hangen, waarna er scheuren tussen enkele dekens ontstonden. De astronauten die binnen in het station het ontplooien van het paneel bewaakten, stopten onmiddellijk de operatie.
Het was noodzakelijk om het paneel eerst te repararen voordat verder gegaan kon worden met de volgende assemblagevluchten wegens het eerder genoemde energieprobleem, en het feit dat als het paneel niet geheel is uitgerold het te slap is en dus niet gedraaid kan worden. Hierdoor konden nu ook de zonnepanelen aan de bakboordszijde de zon niet meer volgen.

Na uitvoerig beraad werd besloten om de geplande vierde en vijfde ruimtewandeling te laten vervallen, en een poging te ondernemen om het zonnepaneel te repareren. Terwijl men op de grond de daarvoor benodigde procedures werden ontwikkeld, maakten de astronauten aan boord reparatiesetjes om de gescheurde dekens weer aan elkaar te bevestigen.
Op 3 november maakten Parazynski en Wheelock de extra ruimtewandeling. Omdat de schade ver buiten het bereik van de robotarm van het station lag, werd een unieke methode gebruikt om de locatie te kunnen bereiken. Allereerst pakte de robotarm van het station de 15-meter lange inspectiestang waarmee het hitteschild van de shuttle wordt geïnspecteerd uit het ruim van de Discovery. Daarna stapte Parazynski op het uiteinde van deze inspectiestang. Vervolgens bewoog de robotarm de stang met Parazynski naar reparatielocatie op het zonnepaneel. Vanuit deze plaats had Parazynski een indrukwekkend uitzicht over het complete complex bestaande uit het ISS en de shuttle. Tevens werd een van de veiligheidsregels tijdelijk genegeerd; mocht er een probleem ontstaan met zijn ruimtepak, dan was Parazynski was te ver verwijderd om de luchtsluis binnen 30 minuten te kunnen bereiken. Ook het feit dat het gedeeltelijk uitgerolde zonnepaneel niet afgezet kon worden (het genereert immers electriciteit als er zonlicht opvalt) hield een electrocutiegevaar in als er electrische draden beschadigd waren geraakt. Om het electrocutiegevaar te verminderen, waren de metalen delen van het ruimtepak van Parazynski met isolerende tape beplakt.

Na de schade van dichtbij te hebben bekeken, bevestigde Parazynski een vijftal strips die de gescheurde dekens van het paneel bij elkaar moesten houden. Toen dat voltooid was, manoeuvreerde de robotarm Parazynski zodanig dat hij weer van de inspectiestang kon afstappen. Daarna werd de inspectiestang aan de shuttlearm overhandigd. Met Parazynski en de robotarm uit te weg, werd het commando gegeven om het resterende deel van het zonnepaneel in kleine stapjes uit te rollen. Zonder problemen kon het paneel worden uitgerold, en net als het aantrekken van een zeil op de benodigde spanning worden gebracht. Na een uitvoerige controle, konden de panelen aan de bakboordszijde van het station de zon weer gaan volgen.

Hoewel sommige doelstellingen van hun vlucht nog niet gehaald waren, hadden de astronauten aan boord van de shuttle en ISS alle reden om tevreden te zijn met deze succesvolle reparatie. Op 5 november ontkoppelde de Discovery en twee dagen later landde de shuttle op het Kennedy Space Center in Florida.

Bemanning ISS voert ruimtewandeling uit
Na het vertrek van de Discovery werd het ISS wordt bewoond door de Expeditie-16 bemanning bestaande uit de Amerikanen Peggy Whitson en Daniel Tani en de Rus Yuri Malenchenko. Gelijk nadat het shuttle ontkoppeld was van de voorzijde van de Destiny module, begon men met de voorbereidingen om de koppelmodule Harmony op haar definitieve locatie te installeren. Daartoe maakten Whitson en Tani op 9 november een ruimtewandeling om de electrische verbindingen tussen de Destiny module en de koppeladapter PMA-2, welke gebruikt wordt de shuttles, te verbreken. De PMA-2 adapter zal namelijk naar het uiteinde van de Harmony module verplaatst worden, waarna het geheel op haar beurt weer aan de voorzijde van de Destiny module gekoppeld zal worden.

Kunstmanen en satellieten

50 jaar na lancering Laika
Op 3 november was het precies vijftig jaar geleden dat de Sovjet-Unie haar tweede satelliet lanceerde. Aan boord van deze Sputnik-2 bevond zich de hond Laika (opmerkelijk feit is trouwens dat het eerste levende wezen van de aarde die in de ruimte reisde van het vrouwelijke geslacht was, terwijl de eerste astronauten bijna allemaal mannelijke testpiloten waren). Helaas stierf Laika al enkele uren na de lancering als gevolg van uitdroging. De temperatuursregeling van haar capsule werkte helaas niet naar behoren. Laika zou haar vlucht sowieso niet hebben overleefd, omdat de capsule niet uitgerust was met een hitteschild en dus niet behouden naar de aarde kon terugkeren.

Russische Proton raket vliegt weer
Slechts 51 dagen na de mislukte lancering van 5 september jongstleden, is er met succes weer een Proton raket gelanceerd. Deze zwaarste Russische raket bracht een drietal navigatiesatellieten in een baan om de aarde. De satellieten maken deel uit van het Russische Glonass navigatienetwerk.

Het zonnestelsel in

Change’e met succes in baan om de maan gebracht
De Chinese sonde Change’e is op 5 november in een baan om de maan gebracht. Daartoe ontstak de sonde gedurende 22 minuten haar hoofdmotor. Change’e is in een voorlopige, elliptische baan tussen 8600 en 200 km boven het oppervlak gebracht. Later zal deze baan verlaagd worden tot zij cirkelvormig is op 200 km hoogte. Momenteel is naast Change’e alleen de begin oktober gelanceerde Japanse sonde Kayuga ook actief in een baan om de maan.

Recente lanceringen

In de tabel hieronder een overzicht van alle recente lanceringen.