Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 15 oktober om 01:00 uur GMT werd China na Rusland en de VS het derde land ter wereld dat zelfstandig bemande ruimtevluchten kan ondernemen. Op dat moment vertrok namelijk vanaf de lanceerbasis Jiuquan in Binnen-Mongolië een Lange Mars-2F raket met onder de neuskap het ruimteschip Shenzhou-5. Aan boord van de Shenzhou bevond zich China’s eerste “taikonaut” Yang Liwei (38).
Tien minuten na de lancering, die werd gadegeslagen door de Chinese president Hu Jintao, kwamen de tweede trap van de raket en de Shenzhou-5 in een baan tussen 200 en 350 kilometer. De inclinatie bedroeg 42,4 graden. Bijna zeven uur na de lancering werd de baan cirkelvormig gemaakt op 343 kilometer hoogte.
Tegen het einde van de vlucht, om 21:36 uur, werd de baanmodule afgescheiden van de terugkeercapsule en de motorsectie. Zoals ook tijdens de onbemande testvluchten zal de baanmodule waarschijnlijk nog enkele maanden in een baan om de aarde blijven. Twee minuten later werden de motoren ontstoken om de Shenzhou te vertragen en begon de vrije val naar de atmosfeer. Om 21:59 uur werd ook de motorsectie afgeworpen, en enkele minuten daarna stormde de capsule met de eenzame taikonaut de bovenste lagen van de atmosfeer binnen. Door de wrijving met de lucht werd het hitteschild roodgloeiend terwijl de capsule steeds verder vertraagde. Om 22:23 uur maakte de Shenzhou een behouden parachutelanding in Binnen-Mongolië. De landing was ongeveer 1,5 kilometer van het gewenste punt en daarmee zo nauwkeurig dat helikopters de capsule al in het vizier hadden voordat deze de grond bereikt had.
Het spreekt voor zich dat Yang als een held onthaald werd, en inmiddels aan een promotietournee door China is begonnen. Het is niet duidelijk wanneer China haar tweede bemande ruimtereis zal uitvoeren, maar sommige bronnen melden dat dit binnen een half jaar zou kunnen plaatsvinden, terwijl anderen het op twee jaar houden.

Het verblijf van de Expeditie-7, bestaande uit de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu, aan boord van het International Space Station, zat er bijna op toen op 18 oktober de Soyuz TMA-3 werd gelanceerd. Aan boord van de Soyuz waren de Amerikaan Michael Foale en de Rus Aleksandr Kaleri, die samen Expeditie-8 zouden gaan vormen. Ook vloog de Spanjaard Pedro Duque mee voor een vlucht van een week. Interessant detail was dat Neerlands tweede ruimtevaarder Andre Kuipers de reserve was voor Pedro Duque, en hem gedurende de gehele vlucht vanaf de grond begeleidde. Kuipers zal in april 2004 aan boord van de Soyuz TMA-4 naar het ISS vliegen voor een vlucht van negen dagen. De vlucht van Andre Kuipers in inmiddels DELTA genoemd, wat staat voor Dutch Expedition for Life science, Technology and Atmospheric research, en natuurlijk ook een refentie is naar het waterrijke Nederland.
Op 20 oktober koppelde de Soyuz TMA-3 aan de Pirs module van het ISS, en begon het gezamenlijk programma van de twee bemanningen. Ook instrueerden de Expeditie-7 leden hun twee opvolgers over de stand van zaken aan boord van het ruimtecomplex. In de tussentijd voerde Duque zijn experimenten uit, die voornamelijk door Spaanse wetenschappers opgesteld. Op 27 oktober zaten de gezamenlijke activiteiten erop en namen de ruimtevaarders afscheid van elkaar. Terwijl Foale en Kaleri achterbleven in het ruimtestation, maakte de Soyuz TMA-2 met aan boord Malenchenko, Lu en Duque zich los van de Zarya module en maakte enkele uren later een behouden parachutelanding op de geplande lokatie in Kazachstan.

Kunstmanen en satellieten

India lanceerde op 17 oktober hun aardobservatiesatelliet IRS-P6 in een 800 kilometer hoge polaire baan. Voor de lancering vanaf de basis Sriharikota werd de Indiase graadraket PLSV gebruikt. De IRS-P6, met een massa van 1,5 ton, zal de oude IRS-P3 en P4 opvolgen die hun maximale levensduur al gepasseerd zijn.

Na meer dan 3 jaar vertragingen, vertrok dan op 18 oktober eindelijk de militaire weersatelliet DSMP-F16 richting ruimte. Voor de lancering vanaf de basis Vandenberg werd een Titan-2 raket gebruikt. Dit was tegelijkertijd de allerlaatste vlucht van een Titan-2 raket, die zowel in grote getale als ballistische raket voor nucleaire wapens is ingezet, als midden jaren zestig de bemande Gemini ruimtevaartuigen lanceerde. Enkele minuten na de lancering kwam de DSMP-F16 in de geplande polaire baan op 800 kilometer hoogte.

Zes dagen na de vlucht van hun eerste taikonaut voerde China weer een lancering uit. Een Lange Mars-4B raket bracht twee kunstmanen in een baan om de aarde. De kunstmaan ZY-1, samen ontwikkeld met Brazilië, is een aardobservatiesatelliet die onder andere de ontwikkeling van natuurlijke grondstoffen en landbouw zal observeren en de invloed van menselijke activiteit hierop. CX-1, die meeliftte richting ruimte is een kleine experimentele wetenschappelijke satelliet. Waarschijnlijk wordt deze gebruikt om enkele nieuwe technologieën te demonstreren.

Op 30 oktober werd de Japanse satelliet Servis-1 in een baan om de aarde gebracht door een Rockot raket vanaf de basis Plesetsk. Servis-1, gebouwd door Mitsubishi, is bedoeld voor het kwalificeren van nieuw ontwikkelde componenten die later gebruikt zullen worden voor Japanse kunstmanen. Het gaat voornamelijk om onderdelen voor navigatie- en computersystemen, sterzoekers, batterijen en laser gyroscopen.

Op 3 november lanceerde China een onbemande satelliet die over enige tijd terug zal keren op aarde. De kunstmaan is gebaseerd op het ontwerp van de vroegere FSW satellieten, en is uitgerust met aardobservatieapparatuur. De kunstmaan zal waarschijnlijk voor zowel civiele als militaire verkenningsdoeleinden worden gebruikt.

Het Japanse aardobservatieplatform Midori-2, gelanceerd in december 2002, is op 26 oktober uitgevallen. De meest waarschijnlijke oorzaak is het bombardement van straling en geladen deeltjes als gevolg van de zeer hoge zonneactiviteit van de laatste weken. De Japanse ruimtevaartorganisatie JAXA heeft inmiddels alle hoop om Midori-2 weer te kunnen gebruiken opgegeven. De verhoogde zonneactiviteit heeft ook tot problemen geleid tot storingen in uitzendingen van verschillende communicatiesatellieten.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het Chinese persagentschap Xinhua heeft bekend gemaakt dat China’s eerste bemande ruimtevlucht tussen 15 en 17 oktober van start zal gaan. Er zullen waarschijnlijk een of twee ruimtevaarders aan boord van de Shenzhou-5 zijn. De vlucht zal ongeveer 21 uur duren, gedurende welke 14 banen om de aarde gemaakt zullen worden. Hiermee zal China het derde land ter wereld worden dat zelfstandig bemande ruimtevluchten kan uitvoeren.

Het International Space Station wordt bewoond door de Expeditie-7, bestaande uit de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu.
De Progress M1-10, die op 4 september van het ISS ontkoppelde, is op 3 oktober in de bovenste lagen van de atmosfeer verbrand. Hiermee kwam een einde aan een maand durende aardobservatiemissie. Normaal worden de Progress ruimtevaarttuigen binnen enkele uren na het verlaten van het ISS de aardatmosfeer in gedirigeerd.

NASA plant nu de eerstvolgende shuttlevlucht, missie STS-114 met de Atlantis voor een lancering op 12 september 2004. Op 15 november 2004 zal de Discovery dan missie STS-121 vliegen. Deze planning zal waarschijnlijk nog verder vertraagd worden.

Kunstmanen en satellieten

Op 27 september bracht een Kosmos-3M raket maar liefst zeven microsatellieten in een lage baan om de aarde. Drie kunstmanen gaan deel uitmaken van een constellatie om wereldwijd bij rampen observaties te verrichten en zodoende hulpverleners ter zijde te staan. De drie kunstmanen zijn door het Britse bedrijf Surrey Satellite Technology gebouwd voor Nigeria, Turkije en het Verenigd Koninkrijk. Vorig jaar november werd de eerste kunstmaan van deze constellatie, AlSat-1, al voor Algerije gelanceerd.
De overige vier kunstmanen betreffen voornamelijk technologie-experimenten.

Op 27 september lanceerde Arianespace de 16 Ariane-5G raket vanaf de basis Kourou. De raket bracht drie kunstmanen in een geostationaire overgangsbaan: de communicatiesatellieten Insat-3E en E-Bird, en de Europese maansonde SMART-1 (zie verder in de paragraaf Het zonnestelsel in). Insat-3E is een Indiaanse communicatiesatelliet, terwijl E-Bird een door Boeing gebouwde kunstmaan voor Eutelsat is.

Op 1 oktober werd de communicatiesatelliet Galaxy-13 gelanceerd door een Zenit-3SL raket vanaf het drijvende platform Odyssee in de Grote Oceaan. De kunstmaan kwam in de geplande geostationaire overgangsbaan terecht en gebruikte later haar eigen motor om de geostationaire baan te bereiken. De door Boeing gebouwde kunstmaan zal door Panamsat gebruikt worden voor telecommunicatiediensten tussen Noord-Amerika en Azië.

Het zonnestelsel in

De op 27 september gelanceerde SMART-1 gebruikte op 30 september voor het eerste haar ionenmotor om haar baan te verhogen. Direct na de lancering was de maansonde in een geostationaire overgangsbaan terecht gekomen, omdat dit nu immers het reisdoel was van de twee betalende ladingen op de Ariane raket. SMART-1 zal haar ionenmotor gebruiken gedurende de komende 16 maanden om een baan om de maan te bereiken. SMART-1 is Europa’s eerste missie naar de maan.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt bewoond door de Expeditie-7, bestaande uit de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu.
Op 29 augustus om 01:48 uur werd vanaf de basis Baykonur de Progress M-48 richting het ruimtestation gelanceerd. De Progress heeft voedsel, water en zuurstof aan boord voor zowel de Expeditie-7 als de in oktober te lanceren Expeditie-8 bemanning. Ook was de kleding voor de Expeditie-8 aan boord van de bevoorrader, alsmede een satelliettelefoon voor Malenchenko en Lu. Zij zullen deze gebruiken tijdens de landing van hun Soyuz TMA-2 in oktober. In mei raakte de Soyuz TMA-1 flink uit de koers tijdens de landing, en had men gedurende enkele uren nodig om de capsule en de bemanning te traceren. Op 31 augustus koppelde de Progress M-48 aan de Zvezda module.
Op 4 september ontkoppelde de oude vrachtvaarder Progress M1-10 van de Pirs module. In tegenstelling tot de normale Progress missies, zou de M1-10 nog een maand autonoom van het ISS vliegen om haar camera te gebruiken in een aardobservatie-experiment.

De eerste shuttlevlucht na het Columbia ongeluk zal op zijn vroegst op 15 juli 2004 plaatsvinden. De Atlantis zal missie STS-114 uitvoeren, maar de missiedoelstellingen worden danig bijgesteld. Was het originele plan om het ISS te bevoorraden en voor te bereiden op later te lanceren modules, nu zal de bemanning van de Atlantis methodes beproeven om het hitteschild van de shuttle in de ruimte te onderzoeken en eventueel te repareren. Hoewel de shuttle aan het ISS zal koppelen, zal men minder vracht mee kunnen nemen, en is er minder tijd voor werkzaamheden aan het station.
Hierom is in september/oktober 2004 een extra vlucht aan het manifest toegevoegd, om alle doelstellingen van de originele STS-114 alsnog te halen. Deze vlucht zal met STS-121 worden aangeduid (de tussenliggende nummers zijn al vergeven). Na STS-121 zal het oorspronkelijke schema weer worden opgepakt, en zal STS-115 een nieuwe set grote zonnepanelen naar het ISS brengen. Het is nog niet duidelijk welke shuttles missies STS-121 en STS-115 zullen gaan uitvoeren.

Kunstmanen en satellieten

Alweer de derde Delta-4 raket werd op 29 augustus gelanceerd. De raket, die in de Medium-configuratie vloog, bracht de militaire communicatiesatelliet DSCS-3 B-6 in een geostationaire overgangsbaan. Rond 1 september is de kunstmaan in een geostationaire baan geplaatst. De DSCS-3 B-6, ook als USA-170 aangeduid, is de laatste van dit type kunstmaan die gelanceerd wordt.

Op 9 september bracht een Titan-4B met een Centaur als bovenste trap een Amerikaanse militaire satelliet in de ruimte. De kunstmaan, een afluistersatelliet onder de weinigzeggende naam USA-171, werd in een geostationaire baan geplaatst.

Het zonnestelsel in

Op 21 september om 18:57 uur GMT kwam een einde aan de 14 jaar durende missie van de Jupiterverkenner Galileo. Op dat moment verbrandde de ruimtesonde in de bovenste lagen van de atmosfeer van de grootste planeet in ons zonnestelsel. Tot het einde toe bleef het ruimtevaartuig haar gegevens overseinen naar de aarde. Om 18:50 uur GMT werd het laatste signaal opgevangen toen de Galileo van uit de aarde gezien achter Jupiter uit het zicht verdween. Toen het laatste signaal werd uitgezonden bevond Galileo zich zo’n 9000 kilometer boven de wolkentoppen. Ondanks het feit dat de radiosignalen met de lichtsnelheid reisden duurde het nog 52 minuten en 20 seconden eer het signaal de vluchtleiders op aarde bereikt had.
Galileo werd op deze kamikazeduik gestuurd om te voorkomen dat de sonde in de verre toekomst op een van Jupitermanen te pletter zou slaan en deze biologisch zou verontreinigen.

Recente lanceringen

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Het International Space Station wordt bewoond door de Expeditie-7, bestaande uit de Rus Yuri Malenchenko en de Amerikaan Edward Lu. Op 27 augustus werd de met afval volgeladen Progress M-47 ontkoppeld, waarmee de achterdeur van het ruimtestation vrij kwam voor de volgende vrachtvaarder. Later die dag ontstak de Progress haar motoren en verbrandde in de atmosfeer boven de Grote Oceaan.

Op 26 augustus werd het eindrapport van de Columbia Accident Investigation Board gepubliceerd. Daarin wordt niet alleen naar de technische oorzaak van het verongelukken van de shuttle gekeken, maar ook fel uitgehaald naar het management van NASA. Mede door dat NASA de belofte had gedaan aan het Amerikaanse Congres om de Node-2 voor 19 februari 2004 te lanceren, kwam het lanceerschema van de shuttle nogal onder druk te staan. Dat leidde er toe dat mogelijke problemen voor een vlucht als minder zwaar werden geclassificeerd. Zo was er tijdens STS-112 in oktober 2002 ook een probleem met isolatiemateriaal dat loskwam van de externe tank, maar dit werd terzijde geschoven als zijnde niet kritisch voor de lanceringen van STS-113 of STS-107. Helaas werd dit de Columbia fataal.
Ook is in het rapport een passage te vinden over hoe de bemanning van de Columbia gered had kunnen worden door het lanceren van de shuttle Atlantis op een reddingsmissie. Hoewel NASA gedurende de vlucht op de hoogte was van het feit dat isolatiemateriaal de vleugel had geraakt, doch er werden geen pogingen ondernomen om de precieze omvang van eventuele schade te bepalen. Men nam aan dat er geen noemenswaardige schade was en dat de landing zonder problemen kon worden uitgevoerd.
In het rapport worden aanbevelingen gedaan om de veiligheid van de shuttle in de toekomst te vergroten, al wordt ook bevestigd dat ruimtevaart nooit geheel een risicoloze bezigheid zal worden. Een aantal van die aanbevelingen moet worden geïmplementeerd voordat de shuttle haar eerstvolgende vlucht zal maken. NASA verwacht deze vlucht in maart of april 2004, maar de implementatie van de aanbevelingen zal waarschijnlijk een uitstel tot de zomer van 2004 tot gevolg hebben.

Kunstmanen en satellieten

Op 12 augustus werd een Russische militaire satelliet door een Soyuz-U raket in een baan om de aarde gebracht. Deze kunstmaan kreeg nummertje 2399 in de Kosmos reeks, welke veelal gebruikt wordt voor Russische militaire satellieten. De kunstmaan kwam in een baan tussen 170 en 311 kilometer onder een hoed van 65 graden met de evenaar. Kosmos-2399 is waarschijnlijk, gezien de geringe hoogte, een spionagesatelliet. Later wijzigde de kunstmaan haar baan naar tussen 205 en 330 kilometer.

Scisat-1, een kunstmaan voor de Canadian Space Agency, werd op 13 augustus gelanceerd door een Pegasus-XL raket. De Pegasus werd afgeworpen vanonder de vleugel van een L-1011 vliegtuig voor de kust van de basis Vandenberg. Scisat-1 kwam in een baan tussen 641 en 654 kilometer hoogte terecht. De inclinatie bedroeg 73,9 graden. De kunstmaan heeft een spectrometer aan boord om de samenstelling en opbouw van de bovenste lagen van de troposfeer en de stratosfeer te bestuderen, alsmede een instrument om ozon- en aërosolconcentraties in de atmosfeer te meten.

Op 19 augustus lanceerde Rusland weer twee militaire satellieten, Kosmos-2400 en Kosmos-2401. Beide kunstmanen werden door een enkele Kosmos-3M raket gelanceerd, en kwamen in banen tussen 1467 en 1500 kilometer terecht. De hoek met de evenaar bedroeg 82,5 graden. De kunstmanen zijn waarschijnlijk Strela-3 communicatiesatellieten.

Op 25 augustus werd de vierde en laatste van NASA’s grote observatoria gelanceerd, de SIRTF (Space Infrared Telescope Facility). SIRTF is de opvolger van de Nederlands-Brits-Amerikaanse IRAS (1983) en Europa’s ISO (1995 tot 1998) infraroodtelescopen.
SIRTF had bij lancering een massa van 925 kilogram en is gebouwd door Lockheed Martin. De kunstmaan werd door de Delta-2 Heavy in de geplande heliocentrische baan geplaatst. Deze baan heeft een iets langere periode dan het aardse jaar, namelijk 4 dagen langer. Hierdoor vliegt SIRTF achter de aarde aan, en verwijdert zich geleidelijk. Op een gegeven moment zal SIRTF hierdoor buiten het communicatiebereik met de aarde vallen, maar voor die tijd zal de voorraad vloeibare Helium die nodig is om de telescoop te koelen al uitgeput zijn.

Recente lanceringen

Tenminste 21 doden bij Braziliaans raketongeluk

Er zijn tenminste 21 doden en 20 gewonden te betreuren nadat op vrijdag 22 augustus een raket explodeerde tijdens voorbereidingen op het lanceerplatform op de basis Alcantara in Brazilië.

Het ongeluk gebeurde tijdens de laatste testen voor de lancering van de VLS raket, gepland voor maandag. Terwijl de technici rondom de raket, ontstak een van de vier motoren van de raket zichzelf om nog onbekende redenen. Door de resulterende ontploffing werden zowel de raket als de lanceertoren compleet vernield.

Dit zou de derde poging worden van Brazilië om zelfstandig een eigen kunstmaan te lanceren. Twee eerdere pogingen in 1997 en 1999 mislukten toen de raket kort na lancering vernietigd moest worden.

Dit is na ongelukken in Rusland en China het derde grote ruimtevaartongeluk in termen van dodelijke slachtoffers. In 1960 kwamen meer dan 100 Russische technici om het leven toen een raket op het lanceerplatform ontplofte, en in 1995 kwam een Chinese Lange Mars raket kort na de lancering in een dorp terecht. China heeft het aantal doden bij dat ongeluk nooit willen bevestigen, maar dat loopt waarschijnlijk in de enkele honderden.