Bericht uit de ruimte – Nummer 23

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Mensen in de ruimte

Op 30 oktober om 3:11 uur GMT werd vanaf de Russische basis Baykonur in Kazachstan het ruimteschip Soyuz TMA-1 gelanceerd. Aan boord van de Soyuz TMA-1 waren de Russen Sergei Zalyotin en Valentinovich Lonchakov en de Belg Frank de Winne. Negen minuten later kwam de Soyuz TMA-1 in een baan om de aarde tussen 202 en 259 kilometer hoogte. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en de omlooptijd 88,8 minuten. De twee daaropvolgende dagen voerde de bemanning van de Soyuz TMA-1 verschillende koerscorrecties uit om het ISS te benaderen dat zich op dat moment in een baan tussen 421 en 389 kilometer boven het aardoppervlak bevond. Hoofddoel van de missie was om de oudere Soyuz TM-34 uit te wisselen die al sinds april aan het ruimtestation gekoppeld zit.

De Soyuz-TMA is een licht aangepaste versie van de Soyuz-TM capsule zoals die sinds 1986 werd gebruikt. Zo heeft de Soyuz-TMA een licht gewijzigd interieur waardoor langere personen in de capsule kunnen plaatsnemen. Dit was een noodzakelijke aanpassing omdat de Soyuz capsule als reddingsboot fungeert voor de internationale bemanning van het ISS, en de gemiddelde Amerikaan is immers net iets forser als zijn Russische collega. Ook werd het instrumentenpaneel vernieuwd en het remsysteem opgewaardeerd om de schok bij de parachutelanding op de Kazachse steppebodem te reduceren.

De Soyuz TMA-1 koppelde op 1 november om 5:01 uur GMT langs automatische weg aan de Pirs module van het ISS. Korte tijd later zwaaiden de luiken open en werden de drie gasten verwelkomd door de zittende ISS bemanning, bestaande uit de Russen Valery Korzun en Sergey Treshchev en de Amerikaanse Peggy Whitson. Zij vormen samen de Expeditie-5 die al sinds juni aan boord van het ruimtestation wonen. Frank de Winne zou zich gedurende zijn verblijf voornamelijk met het uitvoeren van de diverse experimenten bezighouden. In totaal werden er drieëntwintig experimenten uitgevoerd in het kader van het Odissea programma, waarvan er vier in de Microgravity Science Glovebox in de Destiny laboratoriummodule plaatsvonden.

Op zaterdag 9 november zaten de gezamenlijke werkzaamheden erop en namen de twee bemanningen afscheid van elkaar. Zalyotin, Lonchakov en De Winne namen plaats in de oude Soyuz TM-34, die aan de Zarya module gekoppeld zat, en de luiken werden gesloten. Om 20:44 uur GMT vond de ontkoppeling plaats en vervolgens verwijderde de Soyuz TM-34 zich tot enkele kilometers van het ISS. De Soyuz TM-34 maakte een geslaagde parachutelanding in Kazachstan om 00:04 uur GMT op 10 november.

Op het moment van het vertrek van de Soyuz TM-34 bevond het ISS zich in een baan met als minimale hoogte 384 en als maximale hoogte 418 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar bedroeg 51,6 graden en het complex had een massa van 165,9 ton.

De lancering van de shuttle Endeavour voor missie STS-113, het laatste bezoek voor de zittende Expeditie-5, is uitgesteld in verband met een lekkende leiding die de bemanning van zuurstof moet voorzien. Naar het er nu naar uitziet zal de lancering op zaterdag 23 november plaatsvinden.

Het zonnestelsel in

De Amerikaanse ruimtesonde Stardust passeerde op 2 november de planetoïde 5535 Annefrank. De kortste nadering vond plaats om 4:50 uur GMT op een afstand van 3.300 kilometer. Annefrank is onregelmatig gevormd met een gemiddelde diameter van 4 kilometer. Stardust is nu op weg naar de komeet 81/P Wild 2, welke het op 2 januari 2004 zal passeren. Een capsule met de door Stardust verzamelde stofdeeltjes zal in januari 2006 een parachutelanding maken in Utah.

Galileo, al sinds december 1995 in een baan om Jupiter, passeerde op 5 november om 6:19 uur GMT het maantje Almathea op een hoogte van 160 kilometer. Een uur later bereikte Galileo de kortste afstand tot Jupiter gedurende deze omloop, namelijk 71.400 kilometer boven de wolkentoppen. Kort daarvoor had de computer van de sonde zichzelf al in een zogenaamde veilige modus gezet, en werden er geen metingen meer verricht. Wetenschappers hadden dit al verwacht omdat Galileo nog niet eerder zo diep de stralingsgordels van Jupiter was binnengedrongen, en de sonde had al meer dan vier keer zoveel straling gedurende de missie te verwerken gekregen als waar zij oorspronkelijk voor ontworpen was. De vluchtleiders hopen de komende twee maanden Galileo weer te kunnen activeren om tenminste de waarnemingen van Almathea over te kunnen zenden. Almathea bevindt zich dichter bij Jupiter dan de vier grote Galiaanse manen, en heeft een onregelmatige vorm met een gemiddelde doorsnede van 270 kilometer. Galileo is nu aan zijn laatste omloop om Jupiter begonnen. Op 21 september 2003 zal de sonde zijn vurig einde vinden in de dampkring van de reuzenplaneet. Hiermee hopen wetenschappers te voorkomen dat Galileo in de toekomst een mogelijke biosfeer op de maan Europa kan verontreinigen.

Recente lanceringen