Bericht uit de ruimte – Nummer 26

Bericht uit de ruimte is een periodieke nieuwsbrief met een overzicht van het actuele ruimtevaartnieuws, en verschijnt ongeveer om de twee weken. De in de nieuwsbrief genoemde tijden zijn gegeven in GMT (Greenwich Mean Time).

Het zonnestelsel in

De Europese ruimtevaartorganisatie heeft op 14 januari in een kort persbericht bekend gemaakt dat de lancering van hun komeetverkenner Rosetta voor onbepaalde tijd is uitgesteld.

Rosetta, met 650 miljoen euro een van de duurste wetenschappelijke projecten van ESA ooit, had tussen 12 en 31 januari gelanceerd moeten worden. Alleen dan zou de sonde in de goede baan geplaatst kunnen worden om in 2011 een rendez-vous te kunnen uitvoeren met de komeet 46/P Wirtanen. Rosetta zelf zou dan in een baan om de komeetkern zijn geplaatst. Ook zou voor het eerst een landertje op een komeetnuclues neerdalen.

Al sinds het project in 1993 werd goedgekeurd en de komeet Wirtanen als doel geselecteerd werd, was al bekend dat Rosetta alleen gedurende dit lanceervenster zou kunnen vertrekken. Tenzij iemand een radicale nieuw baanontwerp voor Rosetta kan bedenken, is er geen enkele mogelijkheid meer dat Rosetta nog naar Wirtanen kan vliegen. De onderlinge positie van Aarde, Mars en de komeet die deze reis mogelijk maken zal zich pas over enkele eeuwen weer voordoen. De missieplanners waren ervan overtuigd dat Rosetta ontwikkeld en gebouwd zou kunnen worden om op tijd voor het lanceervenster gereed te staan. En wat dat betreft hebben ze een voortreffelijk werk gedaan: eind 2002 stond inderdaad het ruimtevaartuig gereed voor lancering met een Ariane-5G vanaf Kourou.

Helaas mislukte op 11 december de lancering van de voorgaande Ariane-5 vlucht. Hoewel bij deze lancering een krachtigere versie met een nieuwe hoofdmotor en tweede trap gebruikt werd, de Ariane-5ECA, is het mislukken van deze lancering genoeg reden om ook de standaard Ariane-5G aan de grond te houden. ESA meldde dat zij niet in staat zullen zijn de basis Ariane-5 voor het einde van de lanceervenster te kwalificeren voor een lancering van Rosetta. Onder deze omstandigheden is ESA genoodzaakt om voor de veiligste weg te kiezen en de lancering van Rosetta voor onbepaalde tijd uit te stellen. ESA zal nu proberen een nieuw reisdoel voor Rosetta te selecteren welke het toestaat de komeetsonde zo snel mogelijk, dat is waarschijnlijk binnen enkele jaren, alsnog te kunnen lanceren.

Mensen in de ruimte

China lanceerde op 29 december het vierde en waarschijnlijk laatste prototype voor haar bemande ruimtecapsule: de Shenzhou-4. Experts geloven dat de volgende lancering van een Shenzhou bemand zal zijn met twee of drie ruimtevaarders. Deze vlucht zou in de tweede helft van 2003 kunnen plaatsvinden, en daarmee wordt China na Rusland en de VS het derde land dat zelfstandig bemande ruimtevluchten kan ondernemen.
De Shenzhou-4 werd door China’s krachtigste draagraket, de Chang Zheng-2F (Lange Mars), in een cirkelvormige baan om de aarde geplaatst, variërend in hoogte van 198 tot 331 kilometer boven het aardoppervlak. De hoek met de evenaar bedroeg 42,4 graden. Later die dag gebruikte de Shenzhou-4 haar eigen motoren om een nagenoeg cirkelvormige baan tussen 330 en 337 kilometer te bereiken. Ook de dagen erna voerde de capsule nog enkele manoeuvres uit. Op 5 januari werd de baanmodule van de Shenzhou losgekoppeld en achtergelaten in een baan om de aarde. Om 11:16 uur diezelfde dag maakte de terugkeercapsule een geslaagde parachutelanding in Binnen-Mongolië.

Het ISS wordt momenteel bewoond door de zesde expeditie bestaande uit de Amerikanen Ken Bowersox (commandant) en Don Pettit (wetenschapsofficier) en de Rus Nikolai Budarin (boordwerktuigkundige).

Kunstmanen en satellieten

De eerste commerciële lancering van een Proton-M bracht op 29 december de communicatiesatelliet Nimiq-2 in de ruimte. De door Lockheed Martin gebouwde satelliet zal gebruikt worden door Telesat Canada en zal televisie en breedband dataverkeer gaan verzorgen. Op het moment van lancering had de kunstmaan een massa van 3600 kilogram. Uiteindelijk zal Nimiq-2 in een geostationaire baan op 91 graden westerlengte geplaatst worden.

Op 6 januari vond de eerste lancering van het nieuwe jaar plaats. Een Titan-2 bracht vanaf de basis Vandenberg in Californië de militaire satelliet Coriolis in de ruimte. De 810 kilogram wegende kunstmaan kwam in een zonsynchrone cirkelvormige baan op 720 kilometer hoogte. Doordat de hoek met de evenaar 98 graden bedroeg, liep deze nagenoeg over de polen.
Coriolis heeft een tweetal experimenten aan boord. Het eerste, Windsat genaamd, is van de Amerikaanse Marine en moet de windsnelheden en -richtingen vlak boven de oceaan en zeeën nauwkeurig in kaart brengen. Het tweede experiment behelst het observeren van zonne-uitbarstingen. Deze uitbarstingen slingeren massa’s geladen zonnedeeltjes de ruimte in, en deze kunnen het communicatieverkeer danig hinderen of zelfs onmogelijk maken. Met Coriolis hopen wetenschappers een tot drie dagen van tevoren de uitbarstingen te kunnen voorspellen.

Een Delta-2 raket lanceerde op 13 januari twee wetenschappelijke satellieten voor NASA, namelijk IceSat en ChipSat. Beide kunstmanen werden in een cirkelvormige baan op 590 kilometer hoogte gebracht. De hoek met de evenaar bedroeg 94 graden.
IceSat is een satelliet die met behulp van een laser altimeter de ontwikkeling en evolutie van de poolkappen in kaart moet brengen. De kunstmaan heeft een massa van 300 kilogram. De laser altimeter zal korte laserpulsjes op de ijskappen afvuren en nauwkeurig de tijd meten waarin deze worden weerkaatst. Uit de verstreken tijd kan zeer nauwkeurig de afstand worden bepaald. Gedurende drie jaar moet de satelliet metingen verrichten en hopen wetenschappers hiermee de bewegingen van de poolkappen en gletsjers beter te kunnen bepalen.
ChipSat is een 60 kilogram zware satelliet met een spectrometer aan boord die de hemel in het ultraviolette deel van het spectrum moet onderzoeken. Wetenschappers hopen met deze informatie te kunnen vaststellen of inderdaad 2 tot 10 miljoen jaar geleden vlakbij de aarde een grote supernova heeft plaatsgevonden. Vlakbij is in dit geval gedefinieerd als binnen een straal van 300 lichtjaar. Een van de redenen om aan te nemen dat er op een bepaald punt in het verleden een zware sterexplosie heeft plaatsgevonden, is het feit dat in de omgeving van ons zonnestelsel de interstellaire gassen een zeer lage dichtheid hebben als elders in de melkweg. Deze depressie wordt ook wek de zogenaamde Lokale Bubbel genoemd. Dit zou verklaard kunnen worden door een explosie die het aanwezige gas heeft weggedrukt.

Recente lanceringen